Đợt rét trong một tuần vừa qua với mưa, ẩm kéo dài khiến cho tỷ lệ người lớn, trẻ nhỏ mắc cúm gia tăng. Ghi nhận tại Bệnh viện Nhi Trung ương, từ đầu tháng 10/2025 đến sáng 3/11/2025, tổng số ca mắc cúm mùa là 3.726 trường hợp, trong đó có 479 trẻ phải nhập viện điều trị.
Chỉ tính riêng trong 1 tuần, từ ngày 27/10 đến 2/11, có 1.518 ca dương tính với cúm, 169 trẻ nhập viện điều trị, trong đó có nhiều trường hợp phải nhập viện do biến chứng viêm phổi, viêm tai giữa, co giật do sốt. Đây là điều mà các gia đình hết sức phải lưu ý để bảo vệ gia đình.
Phòng bệnh từ gia đình
Theo bác sĩ Nguyễn Huy Hoàng, Thành viên Hội Y học dưới nước và oxy cao áp Việt Nam, mùa lạnh miền bắc có hai “bộ mặt” hoàn toàn khác nhau. Sự thay đổi khắc nghiệt và thất thường của thời tiết miền bắc là nguyên nhân khiến cơ thể dễ bị tổn thương nếu không có phương pháp để bảo vệ gia đình đúng cách.
Giai đoạn đầu và giữa mùa đông, từ tháng 11 đến tháng 1, là cái lạnh hanh khô: nhiệt độ giảm thấp, nhưng độ ẩm cũng giảm xuống dưới 40%. Cái lạnh này khiến da, niêm mạc mũi họng và đường hô hấp mất nước, nứt nẻ, những “hàng rào bảo vệ” tự nhiên của cơ thể bị suy yếu, tạo điều kiện cho virus, vi khuẩn xâm nhập.
Không ít người bị viêm họng, viêm mũi, cảm cúm chỉ vì thiếu ẩm trong không khí. Da cũng “bốc hơi” nước liên tục, hàng rào lipid bị phá vỡ, dẫn tới nứt nẻ, ngứa rát, thậm chí bội nhiễm.
Vì vậy, bác sĩ Hoàng cho biết, chiến lược quan trọng nhất trong giai đoạn hanh khô là “bảo toàn hàng rào”. Mỗi gia đình nên duy trì độ ẩm trong nhà ở mức 45 đến 55% bằng máy tạo ẩm, uống đủ nước ấm, rửa mũi bằng nước muối sinh lý để làm sạch niêm mạc. Đây là những biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả giúp giảm rõ rệt tình trạng khô họng, nghẹt mũi và cảm cúm đầu mùa.
Từ tháng 2 đến tháng 4, miền bắc bước vào giai đoạn nồm ẩm, kiểu lạnh khác hẳn. Độ ẩm thường xuyên trên 85%, bề mặt nhà “đổ mồ hôi”, tạo điều kiện cho nấm mốc và mạt bụi sinh sôi. Không khí ẩm cũng khiến các hạt virus tồn tại lâu hơn, tăng nguy cơ lây nhiễm cúm, cảm, viêm phổi. Đây là thời điểm các bệnh nhân có cơ địa dị ứng, hen phế quản hay COPD (bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính) thường bị tái phát nặng.
Lúc này, theo bác sĩ Hoàng, mục tiêu phòng bệnh chuyển sang “giảm tải mầm bệnh”. Thay vì tạo ẩm, cần dùng máy hút ẩm để đưa độ ẩm trong nhà xuống mức 50 đến 60%.
Bên cạnh đó, người dân cần mở cửa thông khí 2-3 lần mỗi ngày, lau khô các bề mặt ẩm, giặt phơi chăn ga, rèm cửa. Một số gia đình có thể sử dụng thêm máy lọc không khí có màng lọc không khí HEPA để loại bỏ bụi mịn và dị nguyên lơ lửng trong không khí.
Dù hanh khô hay nồm ẩm, yếu tố nguy hiểm nhất vẫn là cái lạnh và sự thay đổi nhiệt độ đột ngột. Khi cơ thể tiếp xúc với lạnh, hệ thần kinh giao cảm lập tức phản ứng như mạch máu co lại, huyết áp tăng vọt, máu trở nên đặc hơn, tim phải làm việc nhiều hơn để giữ ấm cho các cơ quan trung tâm.
Các bệnh cảm lạnh, cúm mùa và viêm phổi thường dễ bị nhầm lẫn
Theo bác sĩ Hoàng, hiện nay các gia đình thấy hắt hơi, sổ mũi nhiều khi không biết là bị cảm hay cúm. Do đó, chuyên gia này chỉ ra một số dấu hiệu nhận biết để các gia đình có thêm kiến thức phòng bệnh.
Theo đó, cảm lạnh khởi phát từ từ với hắt hơi, sổ mũi, đau họng nhẹ; cúm mùa đến đột ngột, sốt cao, đau mỏi toàn thân; còn viêm phổi là biến chứng nguy hiểm, thường xảy ra sau vài ngày tưởng như đã khỏi cúm, với sốt cao trở lại, ho đờm đặc, đau ngực và khó thở. Người già có thể bị viêm phổi mà không sốt, chỉ thấy mệt lả, lơ mơ hoặc bỏ ăn, những dấu hiệu tuyệt đối không được xem nhẹ.
Virus cúm và nhiều loại virus đường hô hấp lây lan nhanh qua giọt bắn và tay chạm vào vùng chữ T (mắt, mũi, miệng), cửa ngõ chính để virus xâm nhập vào cơ thể. Cúm mùa có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.
Do đó, bác sĩ khuyến cáo, mỗi người nên hạn chế tối đa thói quen chạm tay lên mặt và thực hiện nghiêm túc việc rửa tay thường xuyên bằng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn.
Cha mẹ cần đặc biệt lưu ý nhóm trẻ dễ tiến triển nặng, các dấu hiệu nguy hiểm cần phải đưa trẻ đến bệnh viện ngay và biết cách chăm sóc trẻ tại nhà đối với trường hợp bệnh nhẹ.
Theo đó, nhóm trẻ dễ chuyển nặng khi mắc cúm mùa là trẻ nhỏ dưới 5 tuổi, đặc biệt là trẻ dưới hai tuổi; mắc bệnh mạn tính khác; cơ địa suy giảm miễn dịch; mắc bệnh hai lần trong một tháng hoặc bệnh đã giảm nhưng sốt cao trở lại.
Khi thấy trẻ sốt cao liên tục trên 39 độ C không đáp ứng với thuốc hạ sốt hoặc co giật; khó thở, thở nhanh hoặc nhịp thở bất thường; đau ngực hoặc đau cơ dữ dội; tím môi và đầu chi, tay chân lạnh; trẻ li bì, mệt mỏi, ăn kém và nôn trớ nhiều thì phải đưa con đến viện kịp thời.
Ở người cao tuổi, bệnh viêm phổi đôi khi rất "thầm lặng". Triệu chứng có thể không phải sốt cao hay ho dữ dội, mà chỉ là lú lẫn (đột ngột không nhận ra người thân), mệt bất thường, hoặc ăn uống sút kém. Đây là dấu hiệu nguy hiểm cần phải đi khám.
Tiêm chủng là "lá chắn" khoa học. Các gia đình cần lưu ý tiêm vaccine cúm hằng năm (cho mọi đối tượng hơn 6 tháng tuổi) và vaccine phế cầu (theo chỉ định cho nhóm nguy cơ: người hơn 65 tuổi, người có bệnh mạn tính) giúp giảm đáng kể tỷ lệ nhập viện và biến chứng nặng.
MẠNH TRẦN
