Bảo đảm nguyên tắc sự lãnh đạo toàn diện, trực tiếp của Đảng
Trình bày báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân (sửa đổi), Chủ nhiệm Ủy ban Dân nguyện và Giám sát của Quốc hội Dương Thanh Bình cho biết, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã chỉ đạo rà soát kỹ lưỡng, chỉnh lý, hoàn thiện dự thảo luật để thống nhất với quy định mới của Hiến pháp và các luật về tổ chức, bộ máy nhà nước được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ chín (Quốc hội khóa XV).
Thực hiện nghiêm túc Kết luận số 119-KL/TW và Nghị quyết số 66-NQ/TW của Bộ Chính trị, dự thảo luật chỉ quy định những nội dung lớn, có tính nguyên tắc, ổn định thuộc thẩm quyền quy định của Quốc hội; lược bỏ những quy định cụ thể về trình tự, thủ tục tiến hành các hoạt động giám sát… giao Ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định chi tiết.
Dự thảo luật được bố cục gồm 5 chương, 45 điều, giảm 46 điều so với luật hiện hành. Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã điều chỉnh phạm vi sửa đổi của luật để sửa đổi toàn diện luật hiện hành và đổi tên là Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân (sửa đổi).
Trong đó, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã chỉ đạo rà soát, nghiên cứu kỹ lưỡng và bổ sung 3 nguyên tắc mới tại dự thảo luật, gồm các nguyên tắc: Bảo đảm sự lãnh đạo toàn diện, trực tiếp của Đảng Cộng sản Việt Nam; giám sát toàn diện nhưng có trọng tâm, trọng điểm, bám sát thực tiễn; bảo đảm gắn kết giữa hoạt động giám sát với việc hoàn thiện chính sách, pháp luật, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, của địa phương.
Về thẩm quyền giám sát của Quốc hội, HĐND, theo dự thảo luật, Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Hội đồng Dân tộc, các ủy ban của Quốc hội thường xuyên giám sát hoạt động và văn bản quy phạm pháp luật của cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền ở trung ương. HĐND, Thường trực HĐND, Ban của HĐND cấp tỉnh thường xuyên giám sát hoạt động và văn bản quy phạm pháp luật của cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền ở cấp tỉnh; HĐND, Thường trực HĐND, Ban của HĐND cấp xã giám sát hoạt động và văn bản quy phạm pháp luật của cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền ở cấp xã.
Trường hợp cần thiết do yêu cầu của thực tiễn, Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội tiến hành giám sát hoạt động của các chủ thể khác ở trung ương và địa phương; HĐND và các cơ quan của HĐND cấp tỉnh tiến hành giám sát các chủ thể khác ở địa phương.
Dự thảo luật đã bổ sung hoạt động mới của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội về giám sát việc cơ quan, tổ chức, người có thẩm quyền tuân thủ việc tổ chức lấy ý kiến trong quá trình xây dựng dự án luật, nghị quyết của Quốc hội, pháp lệnh, nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.
Dự thảo luật cũng bổ sung hoạt động giám sát việc giải quyết, trả lời kiến nghị của cử tri. Phạm vi, trình tự, thủ tục tiến hành các hoạt động này sẽ được quy định chi tiết trong Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.
Quy định về thẩm quyền giám sát của Tổ đại biểu HĐND
Một trong những nội dung còn có ý kiến khác nhau của dự thảo luật là thẩm quyền giám sát của Tổ đại biểu HĐND. Theo Ủy ban Thường vụ Quốc hội, hiện có 2 loại ý kiến đối với vấn đề này. Loại ý kiến thứ nhất cho rằng, việc tiếp tục quy định thẩm quyền giám sát của Tổ đại biểu HĐND trên cơ sở kế thừa luật hiện hành là cần thiết, vừa bảo đảm phù hợp cơ cấu tổ chức của HĐND, vừa phát huy hết vai trò, trách nhiệm của Tổ đại biểu HĐND.
Tuy nhiên, để khắc phục hạn chế trong thời gian qua, hoạt động giám sát của Tổ đại biểu HĐND tại một số địa phương chưa thực sự hiệu quả thì cần quy định giới hạn thẩm quyền, phạm vi giám sát của Tổ đại biểu HĐND chỉ khi được HĐND hoặc Thường trực HĐND cùng cấp giao, bảo đảm phù hợp với mô hình tổ chức, điều kiện bảo đảm hoạt động của Tổ đại biểu HĐND. Ủy ban Thường vụ Quốc hội tán thành loại ý kiến này.
Loại ý kiến thứ hai cho rằng, thực tiễn thời gian qua, hoạt động giám sát của Tổ đại biểu HĐND còn ít, hình thức, chưa thật sự hiệu quả, mặt khác có thể chồng chéo với hoạt động giám sát của các chủ thể khác tại địa phương. Do đó, đề nghị dự thảo luật không quy định về thẩm quyền giám sát của Tổ đại biểu HĐND.
Thảo luận về dự án luật, đại biểu Phạm Văn Hòa (đoàn Đồng Tháp) cho rằng, giám sát của Tổ đại biểu HĐND hoạt động còn ít, hình thức, thậm chí cả nhiệm kỳ đi giám sát một vài lần. Đại biểu Phạm Văn Hòa đề nghị, không nên quy định hoạt động giám sát của Tổ đại biểu HĐND cấp tỉnh, cấp xã trong dự thảo luật. Đại biểu HĐND muốn thực hiện hoạt động giám sát có thể báo cáo với Chủ tịch HĐND, đưa vào hoạt động của các ban của HĐND.
Đại biểu Siu Hương (đoàn Gia Lai) đề nghị tiếp tục quy định thẩm quyền giám sát của Tổ đại biểu HĐND để kế thừa quy định hiện hành và phù hợp với đẩy mạnh phân cấp phân quyền, tăng tính tự chủ của chính quyền địa phương, xây dựng chính quyền địa phương gần dân, sát dân.
