Lịch sử hình thành
Ngày 21/6/1925 là mốc son quan trọng đánh dấu sự ra đời của báo chí cách mạng Việt Nam, khi Nguyễn Ái Quốc (Chủ tịch Hồ Chí Minh) sáng lập tờ Thanh Niên – cơ quan ngôn luận của Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên. Đây là tờ báo đầu tiên do một tổ chức cách mạng lãnh đạo, có đường lối rõ ràng nhằm truyền bá chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng cách mạng vô sản, kêu gọi đoàn kết đấu tranh giải phóng dân tộc.
Từ đó, báo chí cách mạng Việt Nam từng bước hình thành, phát triển với mục tiêu phục vụ sự nghiệp đấu tranh giành độc lập dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Sau khi Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời năm 1930, báo chí cách mạng bước vào thời kỳ mới với sự chỉ đạo trực tiếp của Đảng. Các tờ báo tiêu biểu thời kỳ này như "Tạp chí Cộng sản", "Tranh đấu", "Sự thật", "Cờ giải phóng"… liên tục được phát hành bí mật, bất chấp sự khủng bố và đàn áp của thực dân.
Báo chí đã góp phần to lớn trong việc tuyên truyền đường lối cách mạng, vận động quần chúng tham gia các phong trào như Xô Viết Nghệ Tĩnh, Mặt trận Dân chủ Đông Dương, Mặt trận Việt Minh, tiến tới Tổng khởi nghĩa giành chính quyền năm 1945.
Sau Cách mạng Tháng Tám 1945, nền báo chí cách mạng phát triển mạnh mẽ trong cả nước. Trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp và sau đó là chống Mỹ, báo chí trở thành "vũ khí sắc bén" trên mặt trận tư tưởng – văn hóa.
Trong hoàn cảnh chiến tranh gian khổ, các nhà báo cách mạng không quản hy sinh, gian khổ, trực tiếp có mặt ở chiến trường, phản ánh hiện thực sinh động và truyền cảm hứng chiến đấu, hy sinh vì độc lập tự do.
Sau ngày thống nhất đất nước (30/4/1975), báo chí tiếp tục là công cụ quan trọng để tuyên truyền đường lối của Đảng, phản ánh công cuộc xây dựng đất nước. Từ năm 1986, khi đất nước bước vào thời kỳ Đổi mới, báo chí phát triển mạnh mẽ cả về số lượng lẫn chất lượng, mở rộng nội dung và hình thức thể hiện.
Đặc biệt trong thời đại công nghệ 4.0, báo chí Việt Nam đang chuyển mình mạnh mẽ với sự xuất hiện của báo điện tử, truyền hình trực tuyến, mạng xã hội... Báo chí không chỉ phản ánh thông tin nhanh chóng mà còn thực hiện vai trò phản biện xã hội, định hướng dư luận, góp phần vào sự nghiệp dân chủ hóa, công khai hóa và minh bạch thông tin.
Báo chí - Người đồng hành của nền kinh tế thời kỳ đổi mới
Từ sau Đại hội Đảng lần thứ VI năm 1986, khi đất nước chuyển mình bước vào công cuộc đổi mới, báo chí đã đóng vai trò quan trọng trong việc lan tỏa chủ trương, đường lối kinh tế mới đến với toàn dân. Thông qua các trang báo, người dân, doanh nghiệp, các nhà quản lý được tiếp cận với thông tin chính sách kịp thời, minh bạch và dễ hiểu, từ đó góp phần hình thành một môi trường kinh tế cởi mở, minh bạch và ổn định.
Ngay trong những năm đầu Đổi mới, báo chí đã thể hiện vai trò tiên phong trong việc truyền tải những chính sách kinh tế mới của Đảng và Nhà nước đến với nhân dân. Các chủ trương như xóa bỏ bao cấp, khuyến khích sản xuất, mở cửa thu hút đầu tư, cải cách hành chính... đều được báo chí giải thích một cách dễ hiểu, kịp thời và sâu rộng.
Đồng thời, báo chí cũng trở thành "gương soi" phản ánh thực tiễn triển khai các chính sách đó – từ thành công đến bất cập, từ cơ hội đến thách thức, từ trung ương đến địa phương. Những chuyên mục kinh tế chuyên sâu trên các tờ báo lớn như Nhân Dân, Lao Động, Tuổi Trẻ, Sài Gòn Giải Phóng, Đầu tư, Thời báo Kinh tế Việt Nam, hay các bản tin thời sự kinh tế của Đài Truyền hình Việt Nam, Đài Tiếng nói Việt Nam... đã giúp hàng triệu độc giả, doanh nghiệp và nhà quản lý hiểu rõ hơn về xu thế phát triển của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
Trong quá trình hội nhập và phát triển, báo chí đã góp phần không nhỏ vào việc thúc đẩy cải cách thể chế, tạo môi trường đầu tư lành mạnh. Những loạt bài điều tra, phản ánh về nạn tham nhũng, lợi ích nhóm, thủ tục hành chính rườm rà, hay các vụ việc tiêu cực trong quản lý kinh tế – tài chính đã buộc các cơ quan chức năng vào cuộc, góp phần nâng cao tính minh bạch và hiệu lực của chính quyền.
Báo chí cũng góp phần truyền cảm hứng cải cách thông qua việc tôn vinh những mô hình kinh doanh hiệu quả, những sáng kiến cải cách từ địa phương, những câu chuyện thành công của các doanh nghiệp đổi mới sáng tạo – từ đó lan tỏa thông điệp tích cực và khuyến khích hành động thực chất trong cải thiện môi trường kinh doanh.
Trong những năm gần đây, khi phong trào khởi nghiệp (startup) lan rộng khắp cả nước, báo chí đã nhanh chóng trở thành "người bạn đồng hành" của cộng đồng doanh nghiệp – đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ, vừa và doanh nghiệp sáng tạo. Các chuyên trang khởi nghiệp, kinh tế số, chuyển đổi số, tài chính công nghệ… ngày càng phổ biến, cung cấp kiến thức, kết nối nguồn lực và tạo diễn đàn trao đổi giữa doanh nhân, nhà đầu tư và cơ quan quản lý.
Nhiều cơ quan báo chí còn tổ chức giải thưởng, hội thảo, diễn đàn kết nối đầu tư cho doanh nghiệp khởi nghiệp như: Diễn đàn Kinh tế tư nhân, Giải thưởng Sao Khuê, Top 100 Startup Việt, Diễn đàn Chuyển đổi số..., tạo nên hệ sinh thái truyền thông năng động, hỗ trợ thiết thực cho sự phát triển của nền kinh tế tri thức.
Trong bối cảnh bùng nổ thông tin, đặc biệt trên mạng xã hội, báo chí chính thống giữ vai trò quan trọng trong việc xác thực, phản biện, định hướng thông tin kinh tế – nhất là những vấn đề nóng như giá cả xăng dầu, bất động sản, chứng khoán, tỷ giá, lạm phát…
Thông qua các bình luận chuyên sâu, phỏng vấn chuyên gia, báo chí giúp công chúng hiểu đúng bản chất vấn đề, tránh tâm lý hoang mang hoặc bị thao túng bởi thông tin giả mạo. Đồng thời, báo chí cũng là nơi thể hiện chính kiến, đề xuất giải pháp để thúc đẩy tăng trưởng bền vững, phát triển bao trùm và đảm bảo an sinh xã hội.
Những bài viết, phóng sự phản ánh thực tiễn sản xuất, kinh doanh, giới thiệu các mô hình kinh tế mới, những tấm gương làm kinh tế giỏi… đã trở thành nguồn cảm hứng và tài liệu quý giá để lan tỏa tinh thần khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo trong cộng đồng. Báo chí góp phần tạo ra một "hệ sinh thái" khởi nghiệp sôi động, từ nông thôn đến thành thị, từ doanh nghiệp nhỏ đến các tập đoàn lớn.
Cầu nối giữa chính sách và thị trường
Một trong những đóng góp nổi bật của báo chí trong phát triển kinh tế là vai trò làm cầu nối giữa Chính phủ và doanh nghiệp, giữa chính sách và thị trường. Báo chí không chỉ đưa tin, phân tích các quyết sách lớn về kinh tế mà còn phản ánh kịp thời những bất cập, vướng mắc trong quá trình triển khai chính sách, giúp cơ quan quản lý kịp thời điều chỉnh cho phù hợp với thực tiễn.
Báo chí cũng đồng hành cùng các chiến dịch truyền thông kinh tế trọng điểm của quốc gia như: cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước, hội nhập kinh tế quốc tế, chuyển đổi số, phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn… Những bài viết chuyên sâu, bình luận sắc sảo và điều tra thấu đáo đã góp phần nâng cao nhận thức cộng đồng, định hướng dư luận và tạo đồng thuận xã hội trong thực hiện các chính sách kinh tế lớn.
Một chính sách, dù có đúng đắn và kịp thời đến đâu, cũng sẽ không phát huy hiệu quả nếu thiếu một hệ thống thông tin trung gian giúp truyền tải, giải thích và hướng dẫn thực hiện. Trong vai trò đó, báo chí chính là “cánh tay nối dài” của Chính phủ, giúp đưa chủ trương, chính sách đến với người dân và cộng đồng doanh nghiệp một cách nhanh chóng, rõ ràng, dễ tiếp cận.
Đặc biệt trong giai đoạn hậu COVID-19 và bối cảnh kinh tế toàn cầu nhiều biến động, báo chí đã góp phần giúp doanh nghiệp hiểu rõ các gói hỗ trợ tài chính, chính sách thuế, lãi suất, xuất nhập khẩu, chuyển đổi số… từ đó có kế hoạch thích ứng, duy trì sản xuất và tạo việc làm.
Báo chí không chỉ truyền tải một chiều, mà còn là “tai mắt” của Chính phủ trên thị trường. Qua các bài viết, phóng sự, điều tra, báo chí kịp thời phản ánh những bất cập, vướng mắc, thách thức mà doanh nghiệp và người dân gặp phải khi triển khai chính sách – từ quy trình thủ tục, chi phí tuân thủ, đến sự phối hợp giữa các cấp, ngành.
Những phản ánh này là cơ sở thực tiễn quan trọng giúp các nhà hoạch định chính sách rà soát, điều chỉnh, hoàn thiện thể chế theo hướng minh bạch, đồng bộ và hiệu quả hơn. Trong nhiều trường hợp, chính báo chí là kênh khởi nguồn cho việc sửa đổi các quy định chưa hợp lý, nhờ vào việc lắng nghe tiếng nói của thị trường.
Một chính sách tốt cần có sự đồng thuận, và báo chí là kênh tạo lập không gian đối thoại giữa các bên liên quan: Chính phủ – doanh nghiệp – người dân – chuyên gia. Thông qua các cuộc tọa đàm, phỏng vấn, diễn đàn kinh tế do cơ quan báo chí tổ chức, nhiều ý kiến đa chiều đã được lắng nghe, phân tích và tổng hợp, từ đó góp phần nâng cao chất lượng chính sách và giảm thiểu xung đột lợi ích.
Các diễn đàn như “Cà phê doanh nhân”, “Kinh tế số và chuyển đổi số”, “Cải cách thể chế vì môi trường đầu tư”, “Diễn đàn kinh tế Việt Nam” được tổ chức bởi các cơ quan báo chí lớn như Kinh tế Việt Nam, Nhịp cầu Đầu tư, VNExpress, Báo Đầu tư, Báo Nhân Dân… chính là minh chứng cho vai trò kiến tạo đối thoại của báo chí trong đời sống kinh tế.
Trong nền kinh tế thị trường, thông tin là một loại “tài sản chiến lược” có thể ảnh hưởng trực tiếp đến hành vi tiêu dùng, đầu tư và quản lý. Do đó, báo chí không chỉ đưa tin, mà còn định hướng – giúp thị trường hiểu đúng, hành động đúng và phản ứng kịp thời trước biến động.
Khi xảy ra khủng hoảng thông tin, biến động giá cả, hay sự cố trong thị trường tài chính, năng lượng, bất động sản…, báo chí chính thống đóng vai trò “neo thông tin”, góp phần ổn định tâm lý xã hội và hạn chế tin giả, tin thất thiệt. Sự khách quan, chính xác và kịp thời của báo chí là yếu tố thiết yếu giúp thị trường vận hành minh bạch, giảm thiểu rủi ro.
Thúc đẩy minh bạch và phòng chống tiêu cực trong kinh tế
Trong nền kinh tế thị trường, minh bạch thông tin là yếu tố sống còn. Báo chí với vai trò giám sát xã hội đã góp phần không nhỏ trong việc phát hiện, phanh phui các vụ việc sai phạm, tiêu cực trong hoạt động kinh tế như tham nhũng, lợi ích nhóm, gian lận thương mại, ô nhiễm môi trường do doanh nghiệp gây ra…
Không ít vụ việc sai phạm kinh tế lớn bị phát hiện ban đầu từ loạt bài điều tra, phản ánh của các cơ quan báo chí. Từ những góc khuất trong hoạt động đầu tư công, đấu thầu, chuyển nhượng đất đai, sử dụng tài sản công, đến các dấu hiệu móc ngoặc, lãng phí ngân sách, thất thoát tài nguyên quốc gia – báo chí đã nhiều lần trở thành “ngòi nổ” cho các cuộc thanh tra, điều tra quy mô lớn, qua đó khơi dậy tinh thần trách nhiệm trong quản lý, điều hành và sử dụng nguồn lực nhà nước.
Các loạt bài điều tra của Báo Lao Động, Thanh Niên, Tiền Phong “Chuyển động 24h”,... đã góp phần không nhỏ vào việc đưa ra ánh sáng những hành vi tiêu cực, đồng thời tạo áp lực cải cách và minh bạch hóa hoạt động công quyền.
Không chỉ phản ánh sai phạm, báo chí còn có vai trò quan trọng trong việc định hướng nhận thức xã hội về tính pháp lý, trách nhiệm giải trình và đạo đức kinh doanh. Thông qua các chuyên mục pháp lý – kinh tế, các bài viết phân tích vụ việc, bình luận chính sách, báo chí giúp cộng đồng doanh nghiệp hiểu rõ quyền và nghĩa vụ của mình, tránh rủi ro pháp lý và thực hiện đúng quy định của pháp luật.
Việc đưa tin chính xác, kịp thời về các vụ án kinh tế, các bản án liên quan đến tham nhũng, sai phạm trong quản lý tài chính – ngân sách không chỉ có ý nghĩa răn đe, mà còn góp phần xây dựng nền văn hóa thượng tôn pháp luật trong kinh doanh và điều hành.
Báo chí còn là kênh phản biện chính sách hữu hiệu. Những phân tích, đánh giá của các nhà báo kinh tế, chuyên gia qua phương tiện truyền thông đã giúp cơ quan nhà nước nhận diện sớm những “kẽ hở” thể chế có thể bị lợi dụng để trục lợi. Từ đó, báo chí thúc đẩy quá trình sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện luật pháp, quy định minh bạch hơn về đầu tư công, quản lý đất đai, thuế – tài chính, đấu thầu, quản trị doanh nghiệp nhà nước...
Nhờ áp lực của dư luận do báo chí tạo ra, nhiều quy định gây phiền hà cho người dân, doanh nghiệp đã được gỡ bỏ. Những “giấy phép con”, chi phí không chính thức, tình trạng “xin – cho” trong thủ tục hành chính từng bước bị thu hẹp – giúp tạo môi trường kinh doanh lành mạnh, cạnh tranh công bằng hơn.
Trong công cuộc xây dựng nền kinh tế minh bạch, liêm chính và phát triển bền vững, báo chí đóng vai trò là lực lượng tiên phong, kiên định và không thể thiếu. Với trách nhiệm xã hội, tinh thần dũng cảm và đạo đức nghề nghiệp, báo chí đã – và cần tiếp tục – là “ánh sáng soi rọi” vào những góc khuất của đời sống kinh tế, góp phần bảo vệ lợi ích công, củng cố niềm tin xã hội và xây dựng một môi trường kinh doanh lành mạnh, công bằng, hiệu quả.
Góp phần quảng bá hình ảnh kinh tế Việt Nam ra thế giới
Trong thời đại toàn cầu hóa và kỷ nguyên số, hình ảnh quốc gia không chỉ được thể hiện qua ngoại giao chính trị hay các chỉ số tăng trưởng, mà còn phụ thuộc rất lớn vào cách quốc gia đó được nhìn nhận và kể lại trên truyền thông quốc tế. Với vai trò là cầu nối thông tin, báo chí chính thống Việt Nam đang ngày càng thể hiện vai trò quan trọng trong việc quảng bá hình ảnh một nền kinh tế năng động, hội nhập và đầy tiềm năng ra thế giới.
Báo chí là lực lượng phản ánh sát thực nhất các chuyển động kinh tế trong nước, từ thành thị đến nông thôn, từ khu vực đầu tư công đến kinh tế tư nhân và khởi nghiệp. Thông qua các bài viết, phóng sự, chuyên đề, báo chí đã truyền tải hình ảnh một Việt Nam không chỉ là điểm đến hấp dẫn về đầu tư, mà còn là một quốc gia có tầm nhìn dài hạn, ổn định về chính sách, năng động trong cải cách và giàu tiềm năng phát triển xanh, bền vững.
Các cơ quan báo chí lớn như Vietnam News Agency, VietnamPlus, VTV4, Nhân Dân điện tử quốc tế, Báo Đầu tư, VnExpress International... đã cung cấp thông tin đa ngôn ngữ, giúp bạn bè quốc tế, nhà đầu tư, tổ chức tài chính và học giả quốc tế hiểu rõ hơn về những bước chuyển mình mạnh mẽ của kinh tế Việt Nam.
Báo chí là một phần không thể thiếu trong các hoạt động ngoại giao kinh tế của Việt Nam. Từ các diễn đàn như WEF Davos, APEC, ASEAN Summit, COP26, đến các hội nghị xúc tiến đầu tư, hội chợ triển lãm quốc tế, báo chí đã đồng hành cùng Chính phủ, địa phương và doanh nghiệp, không chỉ đưa tin mà còn lan tỏa thông điệp tích cực về môi trường đầu tư, cải cách thể chế, chất lượng nguồn nhân lực và tiềm năng các ngành mũi nhọn như công nghệ, nông nghiệp công nghệ cao, logistics, du lịch bền vững...
Đặc biệt, trong bối cảnh Việt Nam tham gia ngày càng sâu vào các hiệp định thương mại tự do như CPTPP, EVFTA, RCEP…, vai trò của báo chí trong việc truyền thông và làm rõ các cam kết, cơ hội và thách thức càng trở nên thiết yếu.
Việt Nam có nhiều câu chuyện kinh tế thành công: từ tăng trưởng GDP ổn định trong nhiều năm, đến sự vươn lên của các doanh nghiệp tư nhân lớn, phong trào khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, hay sự dịch chuyển sản xuất của các tập đoàn đa quốc gia vào Việt Nam. Những câu chuyện đó, nếu không được kể một cách có hệ thống, sẽ dễ bị lu mờ giữa dòng thông tin toàn cầu.
Báo chí Việt Nam đã và đang đóng vai trò kể chuyện – không chỉ bằng dữ liệu, mà bằng con người, trải nghiệm và khát vọng. Những bài phỏng vấn doanh nhân trẻ, các tuyến bài về “Made in Vietnam”, các bản tin kinh tế quốc tế do người Việt làm chủ – đó chính là cách Việt Nam giới thiệu mình với thế giới không chỉ qua con số, mà qua bản sắc và niềm tin.
Trong kỷ nguyên mạng xã hội, thông tin sai lệch, thiên kiến hoặc xuyên tạc về tình hình kinh tế – xã hội Việt Nam có thể lan truyền nhanh chóng. Vai trò của báo chí chính thống lúc này là “bệ đỡ” vững chắc, cung cấp thông tin chính xác, phản hồi kịp thời và bảo vệ uy tín quốc gia trên mặt trận truyền thông quốc tế.
Việc phản ánh đúng bản chất các vấn đề, đồng thời nhấn mạnh những nỗ lực cải cách, minh bạch và hội nhập của Việt Nam là cách báo chí giúp quốc tế nhìn nhận Việt Nam công bằng, khách quan và thiện chí hơn.
100 năm là chặng đường đầy vinh quang và thử thách của báo chí cách mạng Việt Nam. Trong suốt hành trình ấy, báo chí không chỉ là "cầu nối", là "người lính xung kích" trên mặt trận tư tưởng mà còn là "bạn đồng hành tin cậy" của nền kinh tế. Trong thời kỳ phát triển mới, với niềm tin vững chắc vào sức mạnh của ngòi bút chân chính, báo chí Việt Nam sẽ tiếp tục đồng hành, soi sáng và góp phần quan trọng vào sự nghiệp phát triển bền vững và thịnh vượng của đất nước.
