Phòng các loại bệnh, chăm sóc sức khỏe từ y tế cơ sở
Ông Trần Đắc Phu, nguyên Cục trưởng Cục Y tế dự phòng (nay là Cục Phòng bệnh, Bộ Y tế) cho biết, Luật Phòng bệnh mới đã lấp đầy khoảng trống cơ sở pháp lý trong xử lý các vấn đề nổi lên mạnh mẽ như bệnh không lây nhiễm, sức khỏe tâm thần, dinh dưỡng hay chăm sóc sức khỏe suốt vòng đời.
“Điểm tiến bộ lớn nhất là luật bao trùm cả bệnh truyền nhiễm lẫn không lây nhiễm, đồng thời kết nối các yếu tố môi trường, an toàn thực phẩm, sức khỏe người lao động… với các quy định hiện có trong luật chuyên ngành khác”, ông Phu nói.
Với việc đặt trọng tâm vào phòng bệnh từ sớm và từ xa, theo chuyên gia này, Luật đã hiện thực hóa được việc chăm sóc sức khỏe toàn dân theo vòng đời, liên tục từ khi người mẹ mang thai, trẻ chào đời tới khi trưởng thành. Người dân sẽ được khám sức khỏe định kỳ, phát hiện sớm bệnh mạn tính, tiêm chủng đầy đủ, giám sát yếu tố nguy cơ… “Đây là các biện pháp cốt lõi giúp giảm mắc bệnh, giảm nhập viện và giảm tử vong, từ đó giảm gánh nặng cho hệ thống y tế và xã hội”, ông Phu nói.
Tiến sĩ, bác sĩ Dương Chí Nam, Phó Cục trưởng Cục Phòng bệnh, Bộ Y tế chia sẻ, việc đưa chiến dịch tiêm chủng chủ động vào Luật Phòng bệnh là một cách nâng cao chủ động phòng bệnh trong cộng đồng, lấp đầy khoảng trống miễn dịch do chưa bao phủ tiêm chủng hàng năm.
“Thí dụ với bệnh sởi, hiện ngành y tế đang nỗ lực nâng tỷ lệ tiêm trở lại đúng mục tiêu Nghị quyết 12, tức trên 95% ở tất cả vaccine. Khi đạt được điều này, kết hợp với các chiến dịch tiêm chủ động, chúng ta sẽ giải quyết được nguy cơ bùng phát sởi. Ngoài sởi, nhiều bệnh khác cũng có thể tiến tới loại trừ nếu duy trì tỷ lệ tiêm trên 95% và củng cố các chiến dịch tiêm chủng. Tuy nhiên, mọi đánh giá cụ thể cần dựa trên số liệu chuyên môn”, ông Nam nói.
Luật Phòng bệnh 2025 vừa được Quốc hội thông qua, có điểm mới, đó là quy định: phòng bệnh bằng vaccine và sinh phẩm y tế. Ông Trần Đắc Phu cho hay, nếu trước đây khái niệm tiêm chủng chỉ là tiêm vaccine, thì với quy định mới, tiêm chủng sẽ bao gồm cả tiêm vaccine và tiêm sinh phẩm y tế để phòng bệnh (thí dụ như kháng thể đơn dòng phòng virus hợp bào - RSV). Nếu không có quy định mới này, sinh phẩm y tế chỉ được tiêm tại các cơ sở điều trị.
Theo quy định mới này, việc tiêm chủng bắt buộc thông qua tiêm chủng mở rộng, không chỉ là tiêm chủng thường xuyên, mà còn tiêm chủng bù liều và tiêm chủng chiến dịch chủ động.
Tiêm chủng chiến dịch chủ động là triển khai tiêm vaccine ngay cả khi có nguy cơ bùng phát dịch bệnh chứ không chỉ khi có dịch xảy ra mới được triển khai tiêm chủng. Điều này rất cần thiết vì có quy định này các cơ quan chức năng sẽ được mua vaccine, sinh phẩm để tiêm chủng mặc dù khi chưa có dịch xảy ra.
Hiện nay trên thế giới cũng như tại Việt Nam có vaccine để tiêm chủng phòng bệnh đối với gần 30 loại bệnh truyền nhiễm và người dân cần tiêm các loại vaccine dưới cả hình thức tiêm chủng mở rộng và tiêm chủng dịch vụ và thực hiện tiêm chủng suốt đời.
Vừa qua, Chương trình truyền thông giáo dục sức khỏe về phòng bệnh bằng vaccine, sinh phẩm giai đoạn 2025-2027 với chủ đề "Tiêm chủng cho mọi người" do Cục Phòng Bệnh (Bộ Y tế) phối hợp cùng Công ty Sanofi Aventis Việt Nam thực hiện, đánh dấu bước tiến tiên phong và quan trọng trong việc đưa chính sách y tế dự phòng đi vào thực tiễn đời sống người dân.
Mục tiêu của Chương trình là tiếp tục củng cố các thành quả tiêm chủng đã đạt được trong nhiều năm qua, hướng tới giúp người dân Việt Nam tăng tiếp cận với vắc xin phòng bệnh chủ động, đồng thời mở rộng danh mục đối tượng, lứa tuổi được sử dụng vaccine, sinh phẩm, xây dựng văn hóa phòng bệnh trong cộng đồng và lan tỏa rộng rãi tự duy "Phòng bệnh từ sớm-Bảo vệ cả cuộc đời".
Một điểm đáng chú ý khác là Luật mới không chỉ tập trung vào phòng, chống bệnh truyền nhiễm mà mở rộng sang các loại bệnh khác như ung thư, rối loạn sức khỏe tâm thần, dinh dưỡng... Điều này thể hiện sự chuyển dịch trong quan điểm về phòng bệnh của Chính phủ.
Bên cạnh đó, luật cũng dành sự quan tâm lớn cho người thuộc nhóm yếu thế như người nghèo, cận nghèo, vùng sâu vùng xa, người có nguy cơ cao. Đây là nhóm thường gặp nhiều rào cản trong tiếp cận dịch vụ y tế và dễ chịu hậu quả nặng nề nếu không được phòng bệnh đầy đủ.
Như vậy, thay vì chỉ tập trung kiểm soát dịch truyền nhiễm như trước, Luật Phòng bệnh hướng tới tư duy “lấy phòng bệnh làm trung tâm, chữa bệnh là hỗ trợ”, thể chế hóa chính sách bảo vệ sức khỏe toàn dân, giảm gánh nặng bệnh tật.
Tăng ngân sách cho lĩnh vực y tế dự phòng
Theo ông Nam, một trong những điểm quan trọng của Luật Phòng bệnh là có quy định tăng ngân sách cho lĩnh vực y tế dự phòng, bao gồm cả việc nâng lương cho cán bộ y tế. Điều này sẽ tạo cơ hội để củng cố và phát triển hệ thống y tế dự phòng nhằm phòng bệnh từ sớm, từ xa cho người dân.
Tuy nhiên, cần thể chế hóa Luật bằng Nghị định, Thông tư và các văn bản hướng dẫn nên đến tháng 7, Bộ Y tế phải hoàn thiện hàng loạt văn bản để trình Chính phủ.
Cùng quan điểm này, ông Trần Đắc Phu cũng chia sẻ, việc Nhà nước bảo đảm kinh phí cho công tác phòng bệnh, thay vì để các đơn vị dự phòng đối mặt với khó khăn theo cơ chế tự chủ như trước là một điểm đột phá. Luật mới có quy định Quỹ cho Phòng bệnh sẽ tạo nguồn lực ổn định, chủ động và linh hoạt hơn khi ứng phó nguy cơ dịch bệnh hoặc triển khai chương trình dự phòng quy mô lớn.
“Luật Phòng bệnh là nền tảng quan trọng để Việt Nam chuyển mạnh sang mô hình y tế hiện đại, coi trọng dự phòng và chăm sóc sức khỏe ban đầu. Nếu làm tốt, luật sẽ giúp người dân khỏe hơn, ít mắc bệnh hơn, hệ thống bệnh viện giảm tải và xã hội giảm gánh nặng kinh tế. Đây là đạo luật thực sự cần thiết và có ý nghĩa lâu dài”, ông Phu khẳng định.
Phó Cục trưởng Cục Phòng bệnh cũng nhấn mạnh, để triển khai hiệu quả các chính sách mới, cần tăng cường truyền thông để nâng cao nhận thức của người dân. Đồng thời, cần củng cố hệ thống giám sát dịch tễ, cập nhật thông tin về các bệnh mới nổi và tái nổi ở trong nước cũng như quốc tế.
Trước thực trạng già hóa dân số, bệnh không lây nhiễm gia tăng, nhu cầu chăm sóc sức khỏe toàn diện… Luật Phòng bệnh được thông qua là nền tảng quan trọng để Việt Nam có chiến lược "Tiêm chủng cho mọi người" bảo vệ người Việt.
THIÊN LAM
