Chuẩn hóa hàng loạt quy định trong luật thuế giá trị gia tăng
Tại họp báo, bà Nguyễn Thị Khánh Huyền, Ban Nghiệp vụ thuế hải quan, cho biết, Luật Thuế giá trị gia tăng số 48/2024/QH15 cùng các nghị định hướng dẫn đã bổ sung nhiều nội dung vốn trước đây chỉ được quy định bằng công văn, giúp giảm rủi ro pháp lý và tăng tính dự báo cho doanh nghiệp. Điểm nổi bật là việc mở rộng nhóm hàng hóa không chịu thuế giá trị gia tăng, tạo hành lang thông thoáng hơn cho hoạt động xuất nhập khẩu.
Theo đó, hàng hóa nhập khẩu từ nước ngoài của công ty cho thuê tài chính được phép chuyển thẳng vào khu phi thuế quan để cho thuê, thuộc diện không chịu thuế giá trị gia tăng. Sản phẩm xuất khẩu là tài nguyên, khoáng sản khai thác (thô hoặc đã chế biến theo Danh mục do Chính phủ ban hành) cũng được quy định rõ thuộc diện không chịu thuế phù hợp với chủ trương hạn chế xuất khẩu tài nguyên thô. Các trường hợp như tài sản di chuyển trong định mức miễn thuế nhập khẩu, hàng hóa trao đổi của cư dân biên giới, di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia do cơ quan nhà nước có thẩm quyền nhập khẩu cũng được luật hóa, đảm bảo sự thống nhất với pháp luật về thuế xuất khẩu, nhập khẩu.
Cùng với mở rộng ưu đãi, Luật Thuế giá trị gia tăng cũng thu hẹp phạm vi miễn thuế, chuyển một số mặt hàng từ diện không chịu thuế sang chịu thuế 5%, gồm phân bón, tàu khai thác thủy sản, máy móc thiết bị chuyên dùng cho sản xuất nông nghiệp. Một số nhóm hàng trước đây được áp dụng thuế suất 5% cũng được điều chỉnh lên 10%, như đường và phụ phẩm từ sản xuất đường, thiết bị, dụng cụ giảng dạy và nghiên cứu, nhựa thông sơ chế, lâm sản chưa qua chế biến. Việc điều chỉnh này nhằm tạo cơ cấu thuế hợp lý, giảm chồng chéo và đảm bảo công bằng giữa các ngành hàng.
Luật cũng quy định rõ nguyên tắc áp dụng thuế suất: doanh nghiệp kinh doanh nhiều loại hàng hóa phải kê khai theo từng mức thuế suất tương ứng; nếu không phân định được thì phải nộp theo mức thuế suất cao nhất. Quy định này giúp hạn chế tình trạng kê khai sai, giảm thiểu rủi ro và tránh lợi dụng chính sách. Các nguyên tắc áp dụng thuế suất đối với nông-lâm-thủy sản, phế phẩm, phụ phẩm, phế liệu cũng được làm rõ để thống nhất cách tính trên toàn quốc.
Cục Hải quan nhấn mạnh, việc đồng bộ hóa các quy định từ ngày 1/7/2025 sẽ giúp doanh nghiệp chủ động kế hoạch sản xuất, kinh doanh, trong khi cơ quan quản lý tăng cường được giám sát, kết nối dữ liệu và ứng dụng công nghệ, qua đó giảm thủ tục hành chính.
Điều chỉnh thuế tiêu thụ đặc biệt để định hướng tiêu dùng an toàn hơn
Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt số 66/2025/QH15 có hiệu lực từ 1/1/2026 cũng mang tới nhiều thay đổi lớn, thể hiện cách tiếp cận “hai chiều”: tạo thuận lợi cho hoạt động sản xuất, xuất khẩu, đồng thời siết chặt quản lý nhóm hàng ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng.
Ở nhóm hỗ trợ doanh nghiệp, Luật bỏ quy định áp thuế tiêu thụ đặc biệt đối với điều hòa có công suất từ 24.000 BTU trở xuống, giảm chi phí sản xuất, nhập khẩu, đồng thời giúp hạ giá thành và tăng năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp trong nước. Luật cũng mở rộng nhóm không chịu thuế tiêu thụ đặc biệt gồm hàng hóa sản xuất, gia công để xuất khẩu; hàng xuất khẩu đã nộp thuế nhưng bị trả lại; một số loại xe phục vụ trong khu di tích, bệnh viện, trường học; trực thăng và tàu lượn phục vụ cứu hộ, huấn luyện. Ngoài ra, Luật bổ sung điều kiện khấu trừ, hoàn thuế đối với nguyên liệu nhập khẩu sản xuất hàng xuất khẩu, doanh nghiệp giải thể, phá sản còn số thuế chưa khấu trừ hoặc các trường hợp theo điều ước quốc tế.
Ở nhóm siết chặt quản lý, Luật bổ sung nước giải khát có hàm lượng đường trên 5 g/100 ml vào diện chịu thuế tiêu thụ đặc biệt nhằm định hướng tiêu dùng lành mạnh hơn. Thuốc lá, rượu và bia tiếp tục được điều chỉnh theo lộ trình tăng thuế suất; riêng thuốc lá và xì gà áp dụng thuế tuyệt đối song song thuế tỷ lệ, tạo tác động mạnh mẽ hơn trong việc giảm tiêu dùng các sản phẩm có hại cho sức khỏe.
Đại diện Ban Nghiệp vụ thuế hải quan cho biết: “Việc tăng thuế đối với nhóm hàng này là nhằm giảm tiêu dùng một cách gián tiếp, qua đó bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Đây cũng là xu hướng phù hợp với kinh nghiệm quốc tế.”
Luật cũng làm rõ khái niệm đối tượng chịu thuế để tránh hiểu khác nhau trong thực tiễn. Thay vì dùng khái niệm “tàu bay” chung như trước đây – vốn gây tranh luận khi xuất hiện các thiết bị bay không người lái – luật mới quy định rõ máy bay, trực thăng, tàu lượn là đối tượng chịu thuế. Đồng thời, vàng mã và hàng mã tiếp tục thuộc diện chịu thuế nhưng không bao gồm đồ chơi trẻ em và đồ dùng dạy học, đảm bảo phân định rạch ròi, dễ áp dụng.
Về hàng tạm nhập, tái xuất, Luật bổ sung quy định chặt chẽ: nếu doanh nghiệp quá hạn tái xuất, tái nhập hoặc thay đổi mục đích sử dụng trong thời hạn tạm nhập, đều phải nộp thuế tiêu thụ đặc biệt. Quy định này phù hợp với pháp luật hải quan, bảo đảm minh bạch và dễ kiểm soát.
Thời điểm tính thuế đối với hàng nhập khẩu được xác định là thời điểm đăng ký tờ khai hải quan, thống nhất với pháp luật thuế xuất khẩu, nhập khẩu và cơ chế quản lý hiện hành.
Theo Cục Hải quan, các thay đổi trong Luật Thuế giá trị gia tăng, Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt và Thông tư 51/2025/TT-BTC tạo nên một hệ thống chính sách thuế đồng bộ, rõ ràng hơn, giúp doanh nghiệp giảm chi phí tuân thủ, tăng khả năng dự báo và chủ động kế hoạch kinh doanh. Đồng thời, các biện pháp điều tiết mạnh hơn với nhóm hàng có hại cho sức khỏe thể hiện trách nhiệm của Nhà nước trong bảo vệ cộng đồng và phù hợp với xu hướng quốc tế.
