Cụ thể, về công tác quản lý, sử dụng đất đai và thực hiện các dự án ngoài ngân sách, Thanh tra Chính phủ đánh giá, công tác giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất đã cơ bản thực hiện theo kế hoạch sử dụng đất hàng năm đã được phê duyệt. Các dự án được giao đất để phát triển các khu dân cư, khu đô thị đã góp phần chỉnh trang, tạo bộ mặt cho các huyện, thành phố, thị xã. Các dự án được đầu tư phù hợp với chủ trương phát triển kinh tế xã hội của địa phương, huy động mọi nguồn lực, góp phần tạo nguồn thu ngân sách, tạo công ăn việc làm cho lao động tại địa phương.
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, công tác quản lý và sử dụng đất đai còn có một số tồn tại, thiếu sót, vi phạm.
Thanh tra Chính phủ đã chỉ ra hàng loạt sai phạm trong hoạt động quản lý đất đai trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk.
Theo đó, công tác lập, thẩm định và phê duyệt quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất của cấp huyện như: TP Buôn Ma Thuột, huyện M'Drắc, huyện Buôn Đôn, huyện Ea Súp, huyện Ea H’leo chưa sát với tình hình phát triển kinh tế xã hội của địa phương. Trong đó, một số chỉ tiêu được phê duyệt và thực tế thực hiện chưa đạt yêu cầu so với chỉ tiêu kế hoạch được duyệt, nhiều chỉ tiêu đạt với tỷ lệ quá thấp.
Bên cạnh đó, từ năm 2014 đến năm 2020 giá đất trên thị trường có nhiều biến động, theo hướng tăng, nhưng UBND tỉnh chưa kịp thời ban hành quyết định điều chỉnh Bảng giá đất theo quy định để làm căn cứ xác định giá đất, khi nhà nước thu hồi, đền bù giải phóng mặt bằng, giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất tại một số địa bàn làm giảm nguồn thu ngân sách nhà nước.
Tại một số huyện, thành phố, thị xã công tác đăng ký, cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, đăng ký biến động đất đai vẫn còn sai sót, thời gian giải quyết để kéo dài, gây bức xúc cho dân; quản lý hồ sơ địa chính còn chưa chặt chẽ, chưa thực hiện cập nhật, chỉnh lý biến động trên các sổ mục kê, sổ địa chính và bản đồ địa chính kịp thời, đúng quy định; còn có tình trạng cho phép một số hộ chuyển mục đích sử dụng đất với diện tích từ đất phi nông nghiệp sang đất ở vượt hạn mức.
Tại TP Buôn Ma Thuột tạo điều kiện cho các hộ dân hiến đất mở đường nội bộ trong phần đất đang quản lý sau đó tách thửa xin chuyển mục đích sang đất ở chuyển nhượng thu lợi trái phép; giao đất cho 6 hộ tại TP Buôn Ma Thuột xác định giá trị tiền sử dụng đất không đúng quy định của Luật Đất đai năm 2013, làm thất thu ngân sách theo ước tính khoảng 2.423 triệu đồng.
Ngoài ra, tình trạng lấn chiếm xây dựng dựng nhà trái phép đất nông nghiệp, đất của các công ty nông lâm nghiệp còn diễn ra trên diện rộng và ngày càng phức tạp, thời gian dài nhưng không được các cơ quan quản lý nhà nước, các cấp chính quyền địa phương và doanh nghiệp xử lý dứt điểm theo quy định hiện hành dẫn đến hệ lụy sau này khó giải quyết, tiềm ẩn phát sinh các điểm nóng về khiếu kiện đông người, đặc biệt là tại 7 đơn vị thành viên trực thuộc Tổng Công ty Cà phê Việt Nam trên địa bàn huyện Cư Kuin...
Hàng loạt dự án đầu tư ngoài ngân sách có sai phạm – Giao dự án không thông qua đấu giá
Theo Thanh tra Chính phủ, công tác quản lý các dự án đầu tư ngoài ngân sách còn nhiều bất cập. Đối với các dự án có sử dụng đất, việc UBND tỉnh Đắk Lắk chủ yếu áp dụng hình thức để lựa chọn nhà đầu tư theo hình thức quyết định chủ trương đầu tư không thông qua đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư hoặc qua đấu giá quyền thuê đất với lý do địa bàn ưu đãi đầu tư đã được Kiểm toán Nhà nước kết luận, Thanh tra Chính phủ không kết luận lại, nhưng qua thanh tra thấy việc áp dụng hình thức trên cho hầu hết tất cả dự án đầu tư trên địa bàn là không phù hợp thực tế, giảm nguồn thu ngân sách.
Dự án Nhà máy điện gió Ea Nam tại huyên Ea H'leo do Công ty CP xây dựng Trung Nam làm chủ đầu tư.
Việc quy hoạch, cấp chủ trương đầu tư, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất, tổ chức thực hiện một số dự án còn tồn tại sai phạm nhưng chưa được phát hiện và xử lý kịp thời.
Đơn cử như Dự án nhà máy điện gió Ea Nam, huyện Ea H'leo do Công ty cổ phần xây dựng Trung Nam làm chủ đầu tư, chưa có quyết định thu hồi và bàn giao ký hợp đồng thuê đất, hoàn thiện thủ tục đất đai, xây dựng nhưng Chủ đầu tư đã tiến hành thi công xây dựng trụ móng tuabine, nhà điều hành, trạm biến áp. Điều này vi phạm quy định tại Luật Đầu tư 2014 và Luật Đất đai 2013.
Công ty Cổ phần Đầu tư Xây dựng Trung Nam (Trung Nam Group) được thành lập vào năm 2004. Đến nay, qua 18 năm hoạt động, doanh nghiệp này đã có hệ thống 15 công ty thành viên, hoạt động trong những lĩnh vực chính gồm: Năng lượng, xây dựng, hạ tầng và bất động sản.
Trung Nam Group xuất phát là công ty xây dựng cơ sở hạ tầng và hiện nay tập đoàn này đang đẩy mạnh phát triển năng lượng tái tạo, tập trung vào các dự án điện mặt trời, điện gió. Và để thực hiện các dự án của mình, Trung Nam Group phải đi huy động vốn, việc vay nợ chủ yếu là các doanh nghiệp thuộc hệ sinh thái của tập đoàn này, với giá trị lên tới hàng chục nghìn tỷ đồng.
Chỉ tính riêng công ty con là Công ty Cổ phần Điện gió Trung Nam Đắk Lắk 1 đã huy động hơn 10.000 tỷ đồng trái phiếu trong giai đoạn từ tháng 6/2021 đến nay.
Đối với Dự án trồng cây nông nghiệp, cây dược liệu và khoanh nuôi quản lý bảo vệ rừng và Dự án nhà máy điện mặt trời kết hợp với Nông nghiệp Long Thành Đắk Lắk tại xã Ia Lốp, huyện Ea Súp; qua kiểm tra, xác minh thấy việc phê duyệt quy hoạch, chủ trương đầu tư, tổ chức thực hiện, gia hạn dự án thấy có nhiều bất cập.
Mặt khác trong vùng dự án có 89,72 ha rừng tự nhiên khoanh nuôi và bảo vệ đã được Đoàn Kinh tế Quốc phòng 737 thuộc Bộ Tư lệnh Quân khu 5 (trước đây là Binh đoàn 16) giao cho UBND huyện Ea Súp quản lý cần được kiểm tra, kiểm kê lại nếu không còn đủ diện tích cần phải được xử lý theo Luật Bảo vệ và Phát triển rừng.
Thanh tra Chính phủ chỉ ra, việc để các doanh nghiệp xây dựng công trình điện mặt trời trái phép trên trang trại đất nông nghiệp còn có trách nhiệm của Tổng công ty Điện lực Miền Trung và trực tiếp là Giám đốc Công ty Điện lực Đắk Lắk
Đối với các công trình điện mặt trời mái nhà lắp đặt trên trang trại, Giám đốc Công ty Điện lực Đắk Lắk và các cấp chính quyền địa phương đã buông lỏng quản lý để người dân lách luật xây dựng công trình điện mặt trời lắp đặt trên trang trại đất nông nghiệp vi phạm pháp luật về đất đai, xây dựng và đây là nguyên nhân dẫn đến quá tải cho hệ thống điện quốc gia, hiện phải giảm áp, gây lãng phí nguồn lực xã hội.
“Liên quan đến tình trạng để các doanh nghiệp xây dựng công trình điện mặt trời trái phép trên trang trại đất nông nghiệp trên địa bàn còn có trách nhiệm của Tổng công ty Điện lực Miền Trung và trực tiếp là Giám đốc Công ty Điện lực Đắk Lắk”, Thanh tra Chính phủ chỉ ra.
Tại Dự án Đầu tư phát triển chăn nuôi đại gia súc hướng thịt tại Thôn 8, xã Ea Lại, huyện M'Drắk, việc UBND tỉnh chủ trương tạm ứng số tiền 55.365 triệu đồng ngân sách để hỗ trợ chủ đầu tư đền bù, giải phóng mặt bằng đến nay nhà đầu tư chưa thống nhất hoàn trả, dẫn đến nguy cơ mất tiền ngân sách nhà nước. Trong công tác quản lý rừng tự nhiên, chủ đầu tư có trách nhiệm quản lý, bảo vệ 71,5 ha rừng tự nhiên, nhưng hiện nay chỉ còn lại 20,27 ha, suy giảm 51,23 ha so với diện tích ban đầu nhưng UBND tỉnh chưa làm rõ trách nhiệm và có biện pháp xử lý.
Yêu cầu thu hồi hàng trăm tỷ đồng
Theo Thanh tra Chính phủ, trách nhiệm chính để xảy ra các sai phạm, vi phạm về quản lý sử dụng đất đai và việc thực hiện các dự án đầu tư ngoài ngân sách có sử dụng đất như đã nêu ở trên trước hết thuộc Chủ tịch UBND tỉnh, Phó Chủ tịch UBND tỉnh phụ trách lĩnh vực; Giám đốc các Sở: Kế hoạch và Đầu tư, Tài nguyên và Môi trường, Xây dựng. Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Công Thương, Tài chính; Trưởng ban Quản lý Khu Công nghiệp; Cục trưởng Cục Thuế; Chủ tịch UBND các huyện, thị xã, thành phố; Chủ đầu tư các dự án có sai phạm và các tổ chức, cá nhân có liên quan.
Thanh tra Chính phủ yêu cầu Chủ tịch UBND tỉnh Đắk Lắk chỉ đạo cơ quan chức năng xử lý về kinh tế với tổng số tiền 535,6 tỷ đồng. Trong đó, đôn đốc, thu hồi vào ngân sách nhà nước của các tổ chức, cá nhân còn nợ đọng tiền đất, tiền tạm ứng và các khoản thu nộp tính đến 31/3/2022, số tiền 380,8 tỷ đồng.
Đồng thời, thu hồi vào Quỹ phát triển rừng số tiền 44,3 tỷ đồng của 8 dự án chưa hoàn thành nghĩa vụ nộp tiền trồng rừng thay thế. Thanh tra Chính phủ cũng đề nghị tỉnh Đắk Lắk yêu cầu các chủ dự án nộp tiền ký quỹ tính đến 15/4/2022 số tiền gần 109 tỷ đồng…
Bên cạnh đó, Thanh tra Chính phủ yêu cầu Chủ tịch UBND tỉnh Đắk Lắk, căn cứ kết quả thanh tra, tiến hành kiểm điểm nghiêm túc trách nhiệm của UBND tỉnh và các cá nhân về những thiếu sót, tồn tại, vi phạm có liên quan đến trách nhiệm quản lý, điều hành được nêu tại kết luận thanh tra. Tập trung giải quyết, chấn chỉnh, khắc phục các vi phạm, khuyết điểm, tồn tại.
Về nội dung liên quan đến kết luận của Thanh tra Chính phủ, Phó Thủ tướng Lê Minh Khái yêu cầu UBND tỉnh Đắk Lắk nghiêm túc thực hiện các nội dung kết luận, kiến nghị đã nêu.
