Trash to Treasure là cuộc thi được C asean Vietnam phát động với phiên bản Việt Nam lần đầu tiên vào năm 2023 với mong muốn tạo ra giá trị từ rác thải hằng ngày để hướng tới nền kinh tế tuần hoàn và tái sử dụng. Hoạt động được kỳ vọng tạo ra nhận thức chung, thay đổi hành vi trong tương lai về việc bảo vệ môi trường, ý thức tái chế, lan tỏa lối sống bền vững trong cộng đồng.
Tại vòng Chung kết, thí sinh đạt giải Nhất của cuộc thi năm nay là Lê Vân Khanh – sinh viên Học viện Ngoại giao, với tác phẩm “Chú rùa Lam”. Bức tranh lồng ghép câu chuyện về hành trình của chú rùa biển Lam với những hình ảnh tưởng chừng đẹp đẽ như “ngọc trai lấp lánh” lại hóa thành “vết thương của biển cả”. Đây chính là phản chiếu hiện thực khi 52% rùa biển từng ăn phải nhựa và 91% cá thể bị vướng vào ngư cụ đã không thể sống sót.
“Chú rùa Lam” không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật từ vật liệu tái chế, mà còn là lời kêu gọi đầy cảm hứng để mỗi người bắt đầu hành động ngay hôm nay – bảo vệ nguồn nước, bảo vệ sự sống, và bảo vệ hành tinh chung.
“Gạch sinh thái ở Chiêm Hóa” của thí sinh Phạm Đình Minh Ánh là tác phẩm đạt giải Nhì của cuộc thi - mang đến giải pháp tái chế rác thải nhựa thành vật liệu xây dựng bền vững. Bằng cách thu gom, phân loại, nén nhựa vào chai rỗng rồi đổ khuôn xi măng, rác thải được biến thành những viên gạch chắc chắn, nhẹ, cách nhiệt và cách âm hiệu quả. Sản phẩm không chỉ giảm lượng rác nhựa, bảo vệ nguồn nước và hệ sinh thái thủy sinh, mà còn đưa ra một ý tưởng mới trong việc hạ chi phí xây dựng và dễ dàng ứng dụng trong đời sống.
Đồng giải Khuyến khích, cả 3 tác phẩm của ba thí sinh còn lại đều truyền tải một câu chuyện và chạm tới cảm xúc của rất nhiều người:
Tác phẩm “Trăng rơi” của thí sinh Vũ Ngọc Hà lấy cảm hứng từ loài cá mặt trăng – sinh vật biển ngây ngô, bầu bĩnh nhưng đang đứng trước nguy cơ tuyệt chủng do ô nhiễm rác thải nhựa. Từ những vật liệu bỏ đi như chai nhựa, nilon, ống hút…, sản phẩm được tái sinh một cách sáng tạo mà không qua xử lý hóa chất hay sơn phủ, giữ trọn vẻ nguyên bản của chất liệu. “Trăng rơi” không chỉ mang lại giá trị sử dụng trong đời sống hàng ngày, mà còn gửi gắm thông điệp về tính tuần hoàn của vật liệu và trách nhiệm gìn giữ môi trường sống cho các sinh vật dưới nước.
Thí sinh Đào Nguyễn Mai Khanh đã sáng tạo “Túi sen nước” xuất phát từ mối trăn trở về ô nhiễm rác thải tại các dòng sông Việt Nam và khu vực Đông Nam Á. Lấy cảm hứng từ hoa sen – biểu tượng vươn lên từ bùn lầy để tỏa hương thuần khiết – tác phẩm biến rác thải thành sản phẩm vừa hữu dụng vừa giàu tính thẩm mỹ. “Túi sen nước” khẳng định rằng trong những điều tưởng chừng bỏ đi vẫn ẩn chứa tiềm năng tái sinh. Thông điệp mà tác phẩm gửi gắm chính là lời kêu gọi cộng đồng chung tay gìn giữ những dòng sông xanh sạch – mạch nguồn của sự sống.
“Giếng làng mới” – tác phẩm của thí sinh Nguyễn Hiếu Ngân đã tái hiện hình ảnh giếng làng – biểu tượng gắn bó với đời sống và văn hóa Việt bằng những vật liệu tái chế như chai nhựa, lon nước ngọt, túi nilon, nắp hộp thiếc, thìa nhựa, đĩa CD hỏng. Tác phẩm gợi lại ký ức về nguồn nước ngọt lành nuôi dưỡng bao thế hệ, không chỉ là một công trình tái chế, mà còn là lời cảnh tỉnh: nếu không thay đổi thói quen tiêu dùng, những biểu tượng thiêng liêng của làng quê rồi cũng sẽ bị bao phủ bởi rác thải nhân tạo.
Đánh giá về các tác phẩm dự thi, Giám khảo Phạm Ngọc Hà Ninh - đại diện tại Việt Nam của chương trình C asean Artist Residency đã rất ấn tượng với sự tự tin, mạch lạc trong thuyết trình và chất lượng hoàn thiện cao của các tác phẩm. Ông Ninh cho biết: “Năm nay, tôi tiếp tục vinh dự làm giám khảo cuộc thi Trash and Treasure với chủ đề “Nước - cội nguồn của sự sống”. Đây là một chủ đề khó, đòi hỏi nhìn nhận đa chiều về văn hoá, cộng đồng, địa lý, cũng như ý thức bảo vệ môi trường và phát triển bền vững”.
Với sự công tâm để cầm cân nảy mực và đưa ra kết quả cuối cùng, cùng với chất lượng của 5 thí sinh đều rất tốt, ông Ninh đã chọn ra các vị trí xứng đáng cho các sản phẩm của thí sinh. “Tôi chúc các bạn có trải nghiệm đáng nhớ, và chúc Lê Vân Khanh – Quán quân năm nay có chuyến đi Thái Lan thành công” – Giám khảo Phạm Ngọc Hà Ninh nhắn nhủ tới các thí sinh.
Trash to Treasure mang tinh thần tái sinh: thí sinh tìm lại cái đẹp, khơi dậy giá trị từ những điều tưởng chừng vô tri, và nhấn mạnh trách nhiệm của con người trong bảo vệ môi trường. Đây không chỉ là sân chơi sáng tạo, mà còn là lời kêu gọi cộng đồng cùng hành động vì một tương lai xanh bền vững, nơi mỗi vật liệu, mỗi hành động đều có thể góp phần hồi sinh Trái Đất.
