Việc thí điểm khởi kiện này sẽ diễn ra trong ba năm tại sáu tỉnh, thành phố gồm: Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, Cần Thơ, Quảng Ninh và Đắk Lắk.
Viện Kiểm sát nhân dân sẽ "vào cuộc" để khởi kiện bảo vệ nhóm dễ bị tổn thương
Theo Nghị quyết số 205/2025/QH15 của Quốc hội, nhóm người dễ bị tổn thương được Viện Kiểm sát nhân dân bảo vệ gồm: Trẻ em; Người cao tuổi; Người khuyết tật; Phụ nữ đang mang thai hoặc đang nuôi con dưới 36 tháng tuổi; Người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi và người mất năng lực hành vi dân sự; Người dân tộc thiểu số cư trú tại vùng có điều kiện kinh tế-xã hội đặc biệt khó khăn theo quy định của pháp luật.
Ngoài ra, Viện Kiểm sát nhân dân khởi kiện vụ án dân sự công ích nhằm bảo vệ lợi ích công tại 6 lĩnh vực: Đầu tư công; Đất đai, tài nguyên, tài sản công khác; Môi trường, hệ sinh thái; Di sản văn hoá; An toàn thực phẩm, dược phẩm; Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.
Theo Nghị quyết, nếu qua tiếp nhận thông tin, Viện Kiểm sát nhân dân kiểm tra, xác minh và xác định có vi phạm gây thiệt hại đến quyền dân sự của chủ thể thuộc nhóm dễ bị tổn thương hoặc lợi ích công, sau khi thông báo, kiến nghị với cơ quan, tổ chức, cá nhân có quyền, trách nhiệm khởi kiện nhưng không có người khởi kiện thì Viện Kiểm sát nhân dân sẽ "vào cuộc" để khởi kiện.
Trong quá trình giải quyết vụ án, vụ việc, nếu phía Viện Kiểm sát nhân dân phát hiện có vi phạm gây thiệt hại đến quyền dân sự của chủ thể thuộc nhóm người dễ bị tổn thương hoặc chủ thể là lợi ích công, nhưng không thể giải quyết trong cùng vụ án, vụ việc đó, sau khi thông báo, kiến nghị với cơ quan, tổ chức, cá nhân có quyền, trách nhiệm khởi kiện nhưng không có người khởi kiện thì Viện Kiểm sát nhân dân khởi kiện.
Viện Kiểm sát nhân dân khởi kiện vụ án để bảo vệ quyền dân sự của chủ thể thuộc nhóm dễ bị tổn thương khi người bị xâm phạm quyền dân sự hoặc người đại diện hợp pháp của họ không thể tự mình khởi kiện và đề nghị Viện Kiểm sát nhân dân khởi kiện.
Trường hợp có căn cứ xác định việc họ không đề nghị khởi kiện là do bị lừa dối, đe dọa, cưỡng ép hoặc nhầm lẫn thì khi đó Viện Kiểm sát nhân dân sẽ xem xét, quyết định việc khởi kiện.
Chủ động thực hiện cơ chế phối hợp “Viện kiểm sát +"
Để việc triển khai thực hiện Nghị quyết thí điểm bảo đảm đúng tiến độ và chất lượng, lãnh đạo Viện Kiểm sát nhân dân tối cao và một số Viện kiểm sát nhân dân các địa phương được chọn thí điểm mới đây đã tổ chức hội nghị quán triệt. Viện Kiểm sát nhân dân tối cao đã chỉ đạo và ban hành nhiều văn bản triển khai thực hiện.
Theo Phó Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao Nguyễn Đức Thái, học tập kinh nghiệm một số nước trong đó có Trung Quốc, việc lựa chọn lĩnh vực khởi kiện sẽ phải có trọng tâm, trọng điểm, gắn liền với các vấn đề dân sinh bức xúc và chiến lược phát triển quốc gia.
Quy trình thực hiện phải được tiến hành một cách bài bản, chủ động, lấy hiệu quả thực chất làm trọng tâm, với mục tiêu kiến nghị, khắc phục là chính, sau đó mới đến việc khởi kiện ra Tòa.
Đặc biệt đẩy mạnh thực hiện cơ chế phối hợp “Viện kiểm sát +" để tạo ra sức mạnh tổng hợp. Viện kiểm sát nhân dân sẽ phối hợp chặt chẽ với Tòa án nhân dân, liên thông chia sẻ thông tin với các cơ quan hành chính; hình thành mối quan hệ “hỗ trợ + phối hợp + giám sát" với các tổ chức xã hội.
Phối hợp kiểm sát liên tỉnh giữa các Viện kiểm sát; tăng cường sự tham gia của các tình nguyện viên và nhân dân; từ đó, tạo ra một mặt trận thống nhất để bảo vệ lợi ích công. Đẩy mạnh phân cấp thẩm quyền được quy định rõ ràng, linh hoạt để xử lý các vụ án phức tạp, các vụ việc xảy ra liên khu vực.
Phó Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao Nguyễn Đức Thái đề nghị, tới đây, ngay sau khi các cơ quan tố tụng liên ngành trung ương ban hành Thông tư liên tịch quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành Nghị quyết số 205 của Quốc hội về việc thí điểm, các đơn vị liên quan trong ngành cần sớm chủ động xây dựng các tài liệu để tổ chức Hội nghị quán triệt, tập huấn, hướng dẫn các đơn vị được giao thí điểm triển khai thực hiện; đặc biệt là về trình tự, thủ tục và kỹ năng thực hiện việc khởi kiện vụ án dân sự công ích.
Đối với các Viện Kiểm sát nhân dân được giao thí điểm khởi kiện vụ án dân sự công ích cần tích cực, chủ động thực hiện tốt các công việc chuẩn bị thí điểm khởi kiện; tập trung rà soát, chuẩn bị các điều kiện cần thiết về tổ chức bộ máy, nhân sự, cơ sở vật chất, trang thiết bị và các điều kiện bảo đảm khác; xây dựng kế hoạch triển khai chi tiết, bố trí đội ngũ công chức có năng lực, kinh nghiệm để thực hiện nhiệm vụ thí điểm theo hướng dẫn của Viện Kiểm sát nhân dân tối cao.
Phó Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao cũng yêu cầu các Viện Kiểm sát nhân dân tại các địa bàn thí điểm chủ động thực hiện các hình thức thông tin, tuyên truyền, cần tích cực đa dạng, linh hoạt và phong phú; thực hiện việc kiểm tra, xác minh bước đầu đối với những thông tin về việc dân sự công ích đã nắm được và có phương án chuyển hóa thành chứng cứ để kịp thời thực hiện việc khởi kiện từ 1/1/2026 nhằm tiết kiệm thời gian, công sức.
Bên cạnh đó, tham mưu và tăng cường phối hợp với các cơ quan ở trung ương và địa phương để phát hiện, xử lý vi phạm liên quan đến lợi ích công cộng, lợi ích Nhà nước; kiến nghị cơ quan có thẩm quyền xử lý nghiêm các hành vi vi phạm, bồi thường thiệt hại do hành vi xâm phạm lợi ích công cộng, lợi ích Nhà nước.
