Hoàn thiện thể chế, nâng cao hiệu quả trợ giúp pháp lý trong kỷ nguyên mới

Sáng 17/10, Tạp chí Dân chủ và Pháp luật phối hợp Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý (Bộ Tư pháp) tổ chức Tọa đàm “Hoàn thiện thể chế, chính sách, pháp luật nhằm nâng cao hiệu quả trợ giúp pháp lý trong kỷ nguyên mới”.

Cần rà soát, sửa đổi, bổ sung Luật Trợ giúp pháp lý cho phù hợp với thực tiễn yêu cầu đổi mới

Theo ông Trương Thế Côn, Tổng Biên tập Tạp chí Dân chủ và Pháp luật, Bộ Tư pháp: Từ khi Luật Trợ giúp pháp lý năm 2017 được ban hành và đi vào cuộc sống, cùng với hệ thống văn bản hướng dẫn thi hành, công tác trợ giúp pháp lý đã có bước phát triển mạnh mẽ cả về quy mô, chất lượng và hiệu quả.

Đến nay, mạng lưới tổ chức trợ giúp pháp lý đã được hình thành ở tất cả các tỉnh, thành phố, hằng năm thực hiện hàng chục nghìn vụ việc, góp phần bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của người dân, đồng thời nâng cao niềm tin của nhân dân vào pháp luật và công lý.

Tuy nhiên, thực tiễn triển khai hoạt động trợ giúp pháp lý vẫn còn nhiều khó khăn, thách thức. Trong bối cảnh đất nước đẩy mạnh cải cách tư pháp, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, chuyển đổi số quốc gia và hội nhập quốc tế sâu rộng, việc hoàn thiện thể chế, chính sách, pháp luật nhằm nâng cao hiệu quả trợ giúp pháp lý trở thành một yêu cầu khách quan, cấp thiết và có ý nghĩa sâu sắc.

Bà Vũ Thị Hường, Phó Cục trưởng Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý nhấn mạnh: Sau gần 8 năm triển khai thực hiện Luật Trợ giúp pháp lý năm 2017 và các văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành, có thể thấy rằng pháp luật trợ giúp pháp lý đã tạo cơ sở pháp lý quan trọng, vững chắc cho sự phát triển công tác trợ giúp pháp lý theo hướng chuyên nghiệp, sử dụng hiệu quả các nguồn lực của Nhà nước và xã hội để cung cấp kịp thời dịch vụ pháp lý có chất lượng cho người thuộc diện trợ giúp pháp lý, tạo bước chuyển biến căn bản trong việc nâng cao chất lượng trợ giúp pháp lý của Nhà nước.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, Luật Trợ giúp pháp lý 2017 chưa bao quát toàn diện các diện người được trợ giúp pháp lý để bảo đảm thống nhất với các luật chuyên ngành. Trên thực tế, còn có các hình thức như hòa giải, tuyên truyền phổ biến pháp luật cho người dân … chưa được ghi nhận trong Luật Trợ giúp pháp lý.

Hiện tại, với hơn 700 trợ giúp viên pháp lý thì việc đáp ứng kịp thời các nhu cầu trợ giúp pháp lý ngày càng đa dạng, phức tạp của người dân là một thách thức; chưa kể một số địa phương có số lượng Trợ giúp viên pháp lý còn mỏng, số luật sư tham gia thực hiện trợ giúp pháp lý còn ít; địa bàn được sử dụng cộng tác viên trợ giúp pháp lý bị hạn chế chỉ ở vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn.

Trong khi đó, công tác phối hợp trong trợ giúp pháp lý có lúc, có nơi chưa được quan tâm, chú trọng nên hoạt động trợ giúp pháp lý chưa phát huy được hiệu quả; một số thủ tục hành chính trong trợ giúp pháp lý chưa đổi mới để tạo điều kiện thuận lợi tối đa cho người dân và những người có liên quan; việc ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong trợ giúp pháp lý còn hạn chế…

Chính vì vậy, theo bà Hường, Luật Trợ giúp pháp lý cần phải được rà soát, đánh giá để sửa đổi, bổ sung cho phù hợp với thực tiễn yêu cầu đổi mới; nhằm tháo gỡ khó khăn, “điểm nghẽn” trong quy định của luật và thực tiễn thực hiện; đồng thời đề xuất các định hướng, nội dung cần sửa đổi, bổ sung, tạo điều kiện để tham mưu Chính phủ trình Quốc hội dự án Luật đáp ứng yêu cầu đổi mới trong kỷ nguyên mới.

Tăng cường vị thế, năng lực và chính sách cho đội ngũ Trợ giúp viên pháp lý

Tại hội thảo, bà Phan Thị Thu Trang, Phó Giám đốc Trung tâm Trợ giúp pháp lý Nhà nước thành phố Hà Nội chỉ ra, Luật Trợ giúp pháp lý chưa quy định cụ thể trách nhiệm của Ủy ban nhân dân cấp xã trong công tác trợ giúp pháp lý. Điều này chưa phù hợp với yêu cầu tăng cường vai trò, trách nhiệm, thẩm quyền của chính quyền cơ sở khi thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp hiện nay.

Trên cơ sở đó, đề nghị bổ sung quy định cụ thể về trách nhiệm của Ủy ban nhân dân cấp xã trong việc cung cấp các giấy tờ liên quan đến trợ giúp pháp lý; giới thiệu, hỗ trợ người dân tiếp cận trợ giúp pháp lý, tổ chức tuyên truyền và phối hợp với Trung tâm Trợ giúp pháp lý để nâng cao hiệu quả hoạt động trợ giúp pháp lý tại địa phương.

Đại diện Trung tâm Trợ giúp pháp lý Nhà nước số 2 Thành phố Hồ Chí Minh cho hay, một số quy trình, thủ tục hành chính trong hoạt động trợ giúp pháp lý hiện nay còn rườm rà, vô tình tạo rào cản khiến đội ngũ luật sư khó tham gia hoặc gặp vướng mắc. Vì vậy, cần số hóa toàn bộ quy trình, tinh giản hồ sơ, xây dựng cổng trợ giúp pháp lý trực tuyến cho phép luật sư đăng ký, theo dõi, cập nhật tiến độ vụ việc.

Nhằm hoàn thiện chính sách, pháp luật nâng cao hiệu quả hoạt động trợ giúp pháp lý, bà Nguyễn Thị Nga, Giám đốc Trung tâm Trợ giúp pháp lý Nhà nước tỉnh Lai Châu kiến nghị, tăng cường đầu tư cơ sở vật chất cho hoạt động trợ giúp pháp lý, bảo đảm nguồn kinh phí ổn định, phù hợp với yêu cầu của hoạt động trợ giúp pháp lý; sửa đổi, bổ sung các quy định của pháp luật như quy định về số lượng viên chức (biên chế) làm việc tại mỗi Trung tâm Trợ giúp pháp lý Nhà nước các tỉnh để có cơ sở bảo đảm nguồn lực về con người làm công tác trợ giúp pháp lý.

Đi cùng với đó là nâng cao chất lượng đội ngũ trợ giúp viên pháp lý: tổ chức các lớp đào tạo chuyên sâu, bồi dưỡng nghiệp vụ thường xuyên cho trợ giúp viên pháp lý; xây dựng chính sách đãi ngộ hợp lý có cơ chế khuyến khích, hỗ trợ tài chính nâng cao thu nhập cho những người làm công tác trợ giúp pháp lý.

Để đáp ứng yêu cầu mới trong bối cảnh chuyển đổi số và hội nhập quốc tế, các ý kiến đại biểu đề nghị cần tiếp tục nghiên cứu, bổ sung, hoàn thiện chính sách về đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu, đặc biệt là về kỹ năng hành nghề, ứng dụng công nghệ, kỹ năng truyền thông và hội nhập quốc tế cho đội ngũ trợ giúp viên pháp lý.