Hình thái lây nhiễm HIV tại Việt Nam có sự thay đổi, 2 năm trở lại đây số ca nhiễm mới đang tăng, mỗi năm có tới hơn 13 nghìn ca. Đáng lưu ý dịch tăng chủ yếu trong nhóm tuổi trẻ với 50% số ca nhiễm HIV phát hiện mới là những người dưới 29 tuổi.
 |
| PGS, TS Phan Thị Thu Hương, Cục trưởng Cục phòng, chống HIV/AIDS. |
50% số ca nhiễm HIV phát hiện mới là những người dưới 29 tuổi
Năm 2022, Việt Nam chọn chủ đề Tháng hành động Quốc gia Phòng, chống HIV/AIDS là “Chấm dứt dịch AIDS-Thanh niên sẵn sàng”.
Theo PGS, TS Phan Thị Thu Hương, Cục trưởng Cục phòng, chống HIV/AIDS, chủ đề này phù hợp với tình hình gia tăng số ca nhiễm mới trong giới trẻ hiện nay.
Chủ yếu con đường lây truyền chính của HIV là qua đường quan hệ tình dục không an toàn, đặc biệt là nam quan hệ tình dục đồng giới chiếm 74,6% chủ yếu tập trung ở nhóm thanh niên trẻ. Do vậy không thể kết thúc được đại dịch AIDS nếu không có sự tham gia của thanh niên.
Bên cạnh đó, về kiến thức và thái độ phòng, chống HIV/AIDS của thanh niên, theo số liệu tổng điều tra dân số năm 2021, tỷ lệ hiểu biết toàn diện về dự phòng lây nhiễm HIV ở nam và nữ 15-24 tuổi chỉ dưới 50%. Tỷ lệ có thái độ phân biệt đối xử với HIV ở nam và nữ 15-24 tuổi là gần 40%.
"Như vậy, nhóm tuổi này có kiến thức, thái độ rất hạn chế so với mục tiêu đặt ra chung của người dân Việt Nam 15-49 tuổi là 80% ở cả hai chỉ số trên", bà Phan Hương nói.
 |
|
Tăng cường tuyên truyền cho giới trẻ về phòng, chống HIV. |
Cùng với kiến thức về HIV/AIDS hạn chế, ở nam nhóm tuổi 15-24 có nhiều hơn 1 bạn tình (trong 12 tháng trước ngày phỏng vấn) là 14%. Đây là yếu tố quan trọng dẫn đến quan hệ tình dục không an toàn làm tăng nguy cơ lây nhiễm HIV và mắc các bệnh lây qua đường tình dục như lậu, giang mai...
Như vậy, có thể thấy việc lựa chọn chủ đề này thích hợp với bối cảnh tình hình dịch HIV ở Việt Nam hiện nay. Đây cũng là đối tượng cần được quan tâm trong thời gian tới khi chúng ta muốn đạt mục tiêu kết thúc dịch bệnh AIDS vào năm 2030.
Việc chấm dứt dịch AIDS chỉ có thể thành công nếu chúng ta huy động được thanh niên chủ động tham gia có hiệu quả vào các hoạt động phòng, chống HIV/AIDS trong thời gian tới.
Theo ông Taoufik Bakkali, Quyền Giám đốc khu vực Văn phòng UNAIDS (Chương trình phối hợp của Liên Hợp Quốc về HIV/AIDS khu vực châu Á-Thái Bình Dương) cũng cho rằng, Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức trong công tác phòng, chống HIV/AIDS.
Số liệu quốc gia cho thấy tiến độ phòng chống AIDS giữa các tỉnh, thành phố còn chưa đồng đều, số ca nhiễm HIV được phát hiện gia tăng trong các nhóm trẻ có hành vi nguy cơ cao lây nhiễm HIV, tỷ lệ thanh thiếu niên làm xét nghiệm HIV và biết kết quả còn thấp, thấp tương tự là tỷ lệ bao phủ điều trị trong nhóm thanh thiếu niên được chẩn đoán nhiễm HIV1.
"Chưa đến 50% thanh thiếu niên Việt Nam có hiểu biết toàn diện về dự phòng lây nhiễm HIV và có đến 40% thanh thiếu niên Việt Nam vẫn còn có thái độ phân biệt đối xử với HIV", ông Taoufik Bakkali nói.
 |
|
Ông Taoufik Bakkali, Quyền Giám đốc khu vực Văn phòng UNAIDS. |
Do hình thái lây nhiễm HIV tại Việt Nam có sự thay đổi, chủ yếu tập trung ở nhóm thanh niên trẻ, do đó, việc thay đổi cả hình thức cũng như nội dung truyền thông phòng, chống HIV/AIDS để thông điệp truyền thông đến đúng đối tượng là hết sức cần thiết.
Năm 2022 và các năm tiếp theo, Cục Phòng, chống HIV/AIDS chú trọng truyền thông phòng, chống HIV/AIDS tại các trường đại học, cao đẳng, THPT và các khu công nghiệp.
Tại đây, mạng lưới khu vực y tế tư nhân cũng như các tổ chức xã hội dựa vào cộng đồng phối hợp với các cơ quan đầu mối phòng, chống HIV/AIDS tại địa phương đẩy mạnh tuyên truyền các thông điệp qua cụm panô, khẩu hiệu, băng rôn; phổ biến các ấn phẩm truyền thông phòng, chống HIV/AIDS khác như áp phích, tranh gấp, tờ rơi, sách mỏng về phòng, chống HIV/AIDS; phối hợp với các Câu lạc bộ của trường tổ chức các buổi nói chuyện về phòng, chống HIV/AIDS; truyền thông nhóm nhỏ tại khu nhà trọ của công nhân, tại điểm nóng (mát xa, xông hơi, ...), quán cà phê;
Các sự kiện truyền thông tạo cầu PrEP cũng đem lại sức hút lớn đối với các bạn trẻ trong việc tìm hiểu dịch vụ HIV/AIDS, đem lại lượng khách hàng lớn cho chương trình điều trị PrEP, 92% lượng khách hàng PrEP được tiếp cận thông qua Hoạt động truyền thông tạo cầu của chương trình.
Triển khai các mô hình mới trong tiếp cận và xét nghiệm HIV
Cục Phòng chống HIV/AIDS đang tích cực cùng với các tỉnh, thành phố, tổ chức, cá nhân và cộng đồng thực hiện mục tiêu 95-95-95 trong đó 95 đầu tiên là 95% người nhiễm HIV biết kết quả xét nghiệm HIV của mình, đến hiện tại tỷ lệ này đang đạt 86%.
Để tiếp cận và xét nghiệm HIV cho khoảng 10% người nhiễm HIV là vô cùng khó khăn do người có hành vi nguy cơ thường ngại tiếp cận và xét nghiệm HIV theo các mô hình truyền thống như xét nghiệm HIV tại cơ sở y tế hay xét nghiệm HIV lưu động không tiếp cận được đúng nhóm khách hàng đích.
Hiện nay, dịch HIV/AIDS ở Việt Nam là mô hình dịch tập trung trong nhóm người có hành vi nguy cơ cao, người nhiễm HIV đang trẻ hóa và phần lớn là nam, đặc biệt là nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới, Cục phòng chống HIV/AIDS đã tổ chức đa dạng mô hình tư vấn xét nghiệm HIV bao gồm xét nghiệm trong cơ sở y tế, xét nghiệm HIV dựa vào tổ chức cộng đồng, các bạn trong cộng đồng người có quan hệ tình dục đồng giới (MSM), người nghiện ma túy, người bán dâm tham gia cung cấp dịch vụ tư vấn, xét nghiệm HIV và hỗ trợ kết nối điều trị ARV.
Cục Phòng, chống HIV/AIDS tổ chức cung cấp sinh phẩm tự xét nghiệm HIV qua website http://tuxetnghiem.vn tại 35 tỉnh, thành phố để những người có hành vi nguy cơ nhiễm HIV tự làm xét nghiệm HIV và được kết nối làm xét nghiệm khẳng định bị nhiễm HIV.
 |
|
Triển khai các mô hình xét nghiệm mới. |
Bên cạnh đó, Cục Phòng chống HIV/AIDS triển khai mô hình xét nghiệm HIV cho bạn tình, bạn chích của người nhiễm HIV bằng cách tư vấn cho người nhiễm HIV, cung cấp sinh phẩm tự xét nghiệm HIV để làm xét nghiệm cho bạn tình, bạn chích của họ hoặc người nhiễm HIV thông báo và vận động bạn tình, bạn chích chung của họ và người có hành vi nguy cơ cao trong mạng lưới xã hội của họ đến cơ sở y tế làm xét nghiệm HIV.
Giai đoạn 2021-2022, hằng năm, Việt Nam phát hiện 12.000-13.000 người nhiễm HIV mới, tăng 20% so với giai đoạn 2019-2020 (10.000 -11.000 người nhiễm HIV/năm) cho thấy sự hiệu quả trong việc áp dụng triển khai các mô hình mới trong tiếp cận và xét nghiệm HIV.
THIÊN LAM
