HIỆN LINH…

Nguyễn Ánh Hiền
Ngày nay, nhờ các phát hiện khảo cổ - may mắn tìm được vô số các công trình vĩ đại của người xưa - người hiện đại chỉ có thể ồ à phỏng đoán với vô vàn câu hỏi hoài nghi: Viết lại lịch sử? Thay đổi lý thuyết? Bởi nhân chứng quá đồ sộ, quá tinh sảo, quá độc đáo… mà nền công nghệ máy móc, kỹ thuật đo lường thế kỷ hai mươi, hai mốt… với nguồn lực dồi dào còn mơ hồ đầy thử thách… nền văn minh nào? Người cổ xưa tiền xử? Người từ nền văn minh ngoài hành tinh thiết kế, xây dựng… và xây dựng bởi mục đích gì?

Một số tác phẩm

Con số, trọng lượng, tỉ lệ, góc cắt, kỹ năng phối tác chồng lớp, làm nhẵn bề mặt, dịch chuyển, thông gió, ánh sáng, thay đổi từ tính - từ trường, ảo ảnh quang học… vượt xa - không đối xứng công cụ thời gian - khoét sâu số phận - huyền thoại bề mặt - thông sử - dữ liệu… nhiều lớp cắt hời hợt hoang tưởng - ảo ảnh mà khoa học suy diễn, đồn đoán vẫn chưa thể với tới…

Thế mà nhiều năm, ngay chính bây giờ… nhiều tộc người và cá nhân cho mình thông minh, có học… thậm chí làm công tác sưu tầm quản lý văn hóa vẫn không nhận ra hết khối giá trị khổng lồ, tư tưởng vô giá, những cảm hứng bất ngờ - vô tận - thiên tài độc đáo chưa từng có - mang tính cách mạng vượt khỏi, vượt xa cách nghĩ, cách làm (truyền thống theo nghĩa hẹp)… không chỉ năm tháng, không chỉ thiên tai, không chỉ trộm cắp… mà chính họ tiếp tay tàn phá, trùng tu, phục chế… thay đổi diễn mạo - hủy hoại bao công trình vô giá thiêng liêng… chính họ vô tình cản trở bao xu hướng, trường phái, mầm mống nhóm - cá nhân nỗ lực trỗi dậy sáng tạo không ngừng - góp phần không nhỏ cho nền văn minh thịnh vượng đất nước, nhân loại - cộng đồng nhân học tương lai.

Đứng trước vô vàn cổ vật và các công trình uy nghi, thánh thiện, tuyệt vời bao đời dân tộc Việt, những chắt lọc hồn hiện chưa bị thất lạc, bào mòn thành phế tích… tôi náu náu khao khát và nhiều đêm mơ mơ… tỉnh tỉnh như nhìn thấy, như sống lại nóng hổi nhiệt năng những gì huyền sử có thực chứ không phải ao ước trong truyền thuyết những gì đã mất… tôi khát khao truyền dẫn, chứng phát một phần hồn thức tinh thần truyền thống văn hiến cổ xưa chứ không phải bản sao, mô phỏng - mà là đương đại - những cấu trúc phức hợp đương đại mang sâu đậm dấn ấn văn hóa Việt - dân tộc Việt.

Những thách thức cần số lượng, chiều kích… những bằng chứng khả thi đủ hàm lượng thuyết phục dự án - đau đáu không nguôi! “HIỆN LINH”! Hồn hiện trong tôi - không đơn thuần có được một triển lãm cá nhân, không đơn thuần trình diễn sống lại một phần không gian gốm (cổ xưa) - huyền thoại: (Hoa Nâu), (Hoa Lam), (Men Rạn)… linh vật nghìn năm - huyền thoại và lịch sử! Suy đoán và bằng chứng! Biểu tượng và triết học! Lý thuyết bên lề và khung cảnh không gian văn hóa sống động truyền thống: (Âu Lạc - Văn Lang…Lý, Trần, Lê, Mạc…). Tôi khát khao hồi thúc, vun lửa - và nhận ra: Để phát hiện tính đặc trưng khác biệt, cốt lõi tập tục sống, tâm lý biểu cảm sống, thị hiếu sống, thao tác và công đoạn công nghệ tồn vong sống… giá trị văn hóa sống và nghệ thuật đỉnh cao của một dân tộc bản địa ngày nay đã vô cùng nan giải gian nan… còn: (Nhận ra, tìm ra, đọc ra… ) tiềm năng bí ẩn và bằng chứng, khung cảnh, mốc không gian không lộ hình ranh giới - siêu dẫn thuộc người xưa với (lập trình sáng tạo nghệ thuật) chỉ dừng lại phục vụ cho mục đích tôn giáo cho các đấng bề trên (Thần thánh - tín ngưỡng, vua chúa, quan lại, cộng đồng cư trú bản làng, quần cư buôn bán trao đổi hàng hóa…) còn khó khăn gấp bội, gấp bội nhiều lần…

Quỹ thời gian không nhiều và sức người có hạn - tôi ngong ngóng khát về cổ quý, long đong đơm nhặt, vun nét đắp đập, vuốt khức đẹo gọt, chau chuốt cẩn trọng… nơm nớp lo lắng - mong ngày mong đêm - tra cứu lịch sử - đắm say cổ vật - gặp cô tìm bác… không quản thứ gì! Điều gì! chỉ đau! Chỉ khát! Đói! Đói! Vượt cạn…

Thật may, gặp được vợ chồng anh Nguyễn Hữu Thành, chị Lê Xuân Hiệp hết lòng hỗ trợ, chăm sóc ăn uống từng ngày, trao đổi chuyên môn (dáng, men, nhiệt nung…) - đồng gặp được những người thợ lành nghề chất phác, đầy trách nhiệm do anh Thành tuyển chọn trợ giúp - tôi vùi đầu cuồng say thể nghiệm - mơn man sung sướng vô ngần… Có được thành quả! Chỉ biết cảm ơn! Cảm ơn! Cảm ơn tất cả! Cảm ơn cả những người quen biết, bạn bè, người thân - cho muôn lời động viên khích lệ! Lòng thành không nói hết! Chí ơn chí tình!

Ngô Xuân Bính