Với tính chất một sản phẩm hàng hóa đặc thù, có tính thanh khoản cao; đồng thời cũng là tài sản cất trữ, nguồn vốn lưu thông, kênh đầu tư quan trọng của thị trường… Có thể nói, vàng có vai trò và vị trí hết sức quan trọng đối với nền kinh tế của các quốc gia nói chung và của nước ta nói riêng.
Thời gian qua, các cơ chế, chính sách về quản lý, phát triển thị trường vàng ở nước ta được Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, các cơ quan chức năng đặc biệt quan tâm, không ngừng bổ sung và hoàn thiện. Qua đó, thị trường vàng cơ bản có sự phát triển ổn định, có những đóng góp hết sức hiệu quả đối với sự phát triển kinh tế-xã hội của đất nước cũng như mang lại lợi ích thiết thực cho người dân, doanh nghiệp, nhà đầu tư.
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, thị trường vàng của Việt Nam cũng còn những tồn tại, bất cập trong công tác quản lý, xuất phát từ các nguyên nhân chủ quan và khách quan khác nhau liên quan đến cơ chế, chính sách, tâm lý người dân, doanh nghiệp, nhà đầu tư… Từ đó đã khiến một lượng lớn kim loại quý hiếm này bị "đóng băng", chôn chặt trong két của người dân; không có sự liên thông, liên hoàn giữa thị trường vàng trong nước với thị trường vàng thế giới; biên độ, sự chênh lệnh về giá vàng giao dịch trong nước và thế giới ở một số thời điểm là rất lớn; nhiều hoạt động trong giao dịch của thị trường vàng còn méo mó; xuất hiện các hành vi vi phạm pháp luật như buôn lậu, trục lợi, đầu cơ, thao túng vàng để trục lợi…
 |
| Các vị khách mời tham dự Tọa đàm đều cho rằng, đã đến lúc vàng cần được coi là một hàng hóa bình thường. Ảnh: ĐT |
Thay đổi cách quản lý để vàng là hàng hóa thông thường
Chia sẻ về nguyên nhân và những "nút thắt" trong công tác quản lý thị trường vàng hiện nay, GS.TS. Hoàng Văn Cường, đại biểu Quốc hội, Ủy viên Ủy ban Tài chính ngân sách của Quốc hội cho biết, Nghị định số 24/2012/NĐ-CP về quản lý hoạt động kinh doanh vàng ra đời năm 2012. Thời điểm đó, vàng đang được coi như một phương tiện thanh toán, gần như là tiêu dùng vàng thay cho tiền; hầu như những quan hệ gì giá trị lớn là quy thành vàng. Và phải nói rằng, đó là thời kỳ "vàng hóa nền kinh tế".
Thực tế cho thấy, trong bối cảnh đó, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 24/2012/NĐ-CP rất kịp thời nhằm hạn chế tình trạng "vàng hóa", dùng vàng để thay thế các công cụ thanh toán. Trong những năm qua, Nghị định số 24/2012/NĐ-CP đã phát huy tác dụng khá tốt. Gần như đã chấn chỉnh được tình trạng dùng vàng làm công cụ giao dịch.
Tuy nhiên, đến nay, tình hình đã thay đổi rất nhiều. Về kinh tế vĩ mô, về quan hệ tài chính, tiền tệ, quan hệ quốc tế… có rất nhiều thay đổi nhưng Nghị định số 24/2012/NĐ-CP vẫn được duy trì. Điều này đã tạo ra rất nhiều hạn chế.
Cụ thể, Nghị định số 24/2012/NĐ-CP quy định rất chặt chẽ: Nhà nước là cơ quan độc quyền sản xuất vàng miếng, độc quyền trong quản lý xuất nhập khẩu vàng nguyên liệu để sản xuất vàng miếng. Trong đó việc Nhà nước chỉ lấy một thương hiệu vàng (SJC) là thương hiệu quốc gia dẫn đến tâm lý đa số người dân sẽ lựa chọn vàng tin cậy nhất để tích trữ. Trong khi cung không đủ mà cầu cao sẽ dẫn đến tình trạng mất cân đối cung cầu và đây là nguyên nhân khiến giá vàng tăng.
Bên cạnh đó, việc không có sự liên thông trong xuất nhập khẩu vàng cũng là một hạn chế. Ví dụ nếu trong nước giá cao, cần nhập khẩu vào để cân bằng. Nếu trong nước giá thấp, thế giới giá cao thì phải xuất khẩu ra. Nhưng thực tế, việc không thể xuất nhập khẩu dẫn tới không thể cân bằng được giữa thị trường vàng trong nước và thế giới.
Thêm nữa là không bình đẳng giữa những vàng miếng với nhau. Có thể chất lượng cùng 9999 như nhau nhưng vàng SJC Nhà nước bảo hộ thì giá rất cao. Các vàng khác không được bảo hộ thì đương nhiên giá sẽ thấp.
Điều này sẽ nguy hại không phải chỉ riêng cho người dân mà còn thiệt hại về mặt xã hội. Khi giá vàng trong nước và giá vàng thế giới chênh lệch nhiều sẽ sinh lợi cho việc nhập lậu vàng. Bởi Nhà nước không cấp phép nhập vàng thì người ta sẽ buôn lậu. Buôn lậu tăng lên dẫn đến "lỗ hổng" trong việc quản lý thị trường vàng, thất thu thuế, không tạo ra một thị trường cạnh tranh minh bạch, bình đẳng.
“Việc Nhà nước độc quyền sản xuất vàng miếng và vàng nguyên liệu, lấy thương hiệu vàng SJC là thương hiệu quốc gia là không phù hợp” - GS.TS Hoàng Văn Cường nói, đồng thời đề nghị cần sửa đổi Nghị định số 24 về quản lý kinh doanh vàng miếng. Không nhất thiết độc quyền nhà nước về thương hiệu vàng, nhằm đáp ứng nhu cầu người dân. Cần xem xét lại về việc duy trì vàng thương hiệu quốc gia để trả lại cho vàng là loại hàng hóa thông thường.
Cần thành lập sàn giao dịch vàng
Còn theo chia sẻ ông Nguyễn Thế Hùng - Phó Chủ tịch Hiệp hội Kinh doanh vàng Việt Nam, quốc tế coi vàng là hàng hóa, gồm vàng vật chất (thỏi, miếng, đồng tiền vàng và trang sức) và phi vật chất (vàng tài khoản và chứng chỉ), được giao dịch thông dụng trên thị trường.
Tuy nhiên, Nghị định số 24 quản lý hoạt động kinh doanh vàng chỉ đề cập vàng vật chất, vàng miếng được chọn là thương hiệu quốc gia và Nhà nước sản xuất, độc quyền kinh doanh vàng miếng.
Gợi ý về một số kinh nghiệm trên thế giới, Phó Chủ tịch Hiệp hội Kinh doanh vàng Việt Nam cho rằng, theo khảo sát của Hiệp hội và rất nhiều hội thảo, đồng thời cũng đã có cuộc làm việc với Hội đồng Vàng thế giới đều khẳng định, các nước trên thế giới, kể cả các nền kinh tế lớn, các ngân hàng trung ương không quản lý trực tiếp về kinh doanh vàng bởi họ quan niệm vàng là một loại hàng hóa thông thường.
Tại các nước trong khu vực như Singapore, Thái Lan thì có Bộ Thương mại hoặc Bộ Công thương, Bộ Kinh tế quản lý. Ngân hàng Nhà nước chỉ quản lý về ngoại hối, điều tiết các dòng tiền ngoại tệ. Và các ngân hàng trung ương ở các nước chỉ có vai trò dự trữ quốc gia, điều phối vàng như là một tài sản để dự trữ quốc gia. Đây là một công cụ để bảo đảm an ninh tiền tệ. Như vậy, ngân hàng trung ương ở các nước không trực tiếp quản lý vàng.
Theo đó, ông Nguyễn Thế Hùng cho rằng, cần phải xem xét lại cách thức quản lý thị trường vàng hiện nay. Nếu chúng ta quan niệm giống như các nước trên thế giới, vàng là một loại hàng hóa thì Ngân hàng Nhà nước không quản lý trực tiếp thị trường vàng nữa.
Đề xuất thêm về giải pháp, GS.TS Hoàng Văn Cường nhấn mạnh, cần "mở cửa" cho nhiều doanh nghiệp tham gia vào quá trình sản xuất vàng miếng để đáp ứng nhu cầu của người dân. Khi cung được tự do, được cạnh tranh bình đẳng thì người dân tiếp cận vàng tích lũy sẽ dễ dàng hơn, không còn tình trạng khan hiếm nữa.
Bên cạnh đó, theo GS.TS Hoàng Văn Cường, một trong những giải pháp phát triển thị trường vàng là phải thành lập Sàn giao dịch vàng và cho phép liên thông với thị trường vàng thế giới. Khi đó, chênh lệch giữa giá vàng trong nước và thế giới sẽ được giữ ổn định và thu hẹp lại. Thị trường sẽ điều tiết giá vàng theo cơ chế cung cầu. Thêm nữa là cần sử dụng công cụ phái sinh, bán vàng theo hợp đồng và tương lai, nhập khẩu vàng theo thị trường.
Góp ý thêm về vấn đề này, TS Trần Thọ Đạt - Chủ tịch Hội đồng Khoa học và Đào tạo, Trường đại học Kinh tế quốc dân cho hay, ở Việt Nam đã có Sở Giao dịch hàng hóa và nên coi vàng như một loại hàng hóa, niêm yết trên Sở Giao dịch hàng hóa với các hợp đồng tương lai (futures), quyền chọn (options) và các sản phẩm khác. Như vậy vừa đảm bảo sự kết nối giữa giá vàng Việt Nam và thế giới, vừa giúp thị trường trong nước phản ứng nhanh nhạy với các biến động của giá thế giới.
"Cung - cầu sẽ điều tiết giá một cách chủ động và tự nhiên, không cần điều tiết thị trường bằng các giải pháp cứng" - TS. Trần Thọ Đạt nói./.
